نسبت‌سنجي انديشة متقدم و متأخر ويتگنشتاين با طرح معرفت‌شناختي سوبژكتيويسم

Measuring the Relation between Wittgenstein's Early and Later Thought with the Epistemological Schema of Subjectivism

سوبژكتيويسم به مثابۀ يك طرح معرفت‌شناختي، از مؤلفات بنيادين تفكر مدرن شناخته مي‌شود. اين طرح با كوژيتوي دكارتي و تلقي انسان به عنوان «جوهر انديشنده» پايه‌گذاري شد و با فلسفة استعلايي كانت و اعطاي نقش خودبنيادي به بشر در عمل شناخت اهميتي بي‌مانند در معارف بشري دوران جديد يافت. اما با آغاز قرن بيستم و تغييرات پارادايميكي كه در فلسفه رخ داد، انديشه‌هايي پديدار شد كه طرح سوبژكتيويسم، اين بنياد مستحكم تفكر مدرن را با چالش‌هاي جدي مواجه كرد. در اين ميان، ويتگنشتاين يكي از فيلسوفاني است كه در فلسفة خود بيش‌ترين كوشش‌ها را در جهت گذار از اين طرح به انجام رسانده است. اين نوشتار مي‌كوشد ضمن نسبت‌سنجي فلسفة متقدم و متأخر ويتگنشتاين با سوبژكتيويسم مدرن، نشان دهد كه كوشش‌هاي ويتگنشتاين در هر دوره، تا چه حد در گذار از طرح سوبژكتيويسم كامياب بوده است. بر همين اساس، بخش نخست مقاله با خوانش استعلايي از رسالۀ منطقي- فلسفي نشان خواهد داد كه ويتگنشتاين در عين تلاش براي كنار گذاشتن طرح سوبژكتيويسم هم‌چنان پاي‌بند روش سوبژكتيويستي، كانت است و بخش دوم نيز ضمن اشاره به روش بديع ويتگنشتاين در پرداختن به مسائل فلسفي، چگونگي گذار از سوبژكتيويسم را در انديشه متأخر او واكاوي خواهد كرد.

Subjectivism as an epistemological schema is a fundamental element of modern thought. This schema was based on the Cartesian cogito and considering human as the “thinking substance”, and with Kant’s transcendental Philosophy and granting human a self-grounded role in the act of cognition, it gained unique importance in the Human Knowledge of the New Age. However, with the beginning of the 20th century and the paradigmatic changes that occurred in Philosophy, thoughts appeared that strongly challenged the schema of subjectivism, this substantial foundation of modern thinking. Meanwhile, Wittgenstein is one of the philosophers who has made the most of his efforts to overcome this schema in his Philosophy. The present paper tries to measure the relation between Wittgenstein’s early and later thought with regards to modern subjectivism, and at the same time, strives to demonstrate the degree to which Wittgenstein's efforts have been successful toward transitioning past subjectivism in each period. On this basis, the first part of the article, with a transcendental reading of the Tractatus Logico-Philosophicus will show that Wittgenstein, while attempting to abandon the schema of subjectivism, continues to adhere to Kant's subjective approach. an‎d in the second part, while referring to Wittgenstein's novel way of inquiring regarding philosophical issues, the paper will investigate how to transition from subjectivism in his later thought.