از تئوري تا واقعيت: خودآييني كانت بديلي براي اخلاقِ ديگرآيين لويناس

From Theory to Reality: Kant’s Autonomous vs. Levinas’s Heteronomous Ethics

كانت و لويناس، هر دو كار خود را با نقد سنت غربي قبل از خود آغاز مي‌كنند؛ كانت از سنتي انتقاد مي‌كند كه اعتبار را به عين، در مقابل ذهن، مي‌دهد و در نهايت باعث فراگير شدن فضاي شك در حوزۀ معرفت شناسي و اخلاق مي‌شود. كانت با طرح انقلاب كپرنيكي و اعتبار بخشيدن به فاعل شناسا، چه در حوزۀ اخلاق و چه در حوزۀ معرفت شناسي، به نوعي سعي مي‌كند اعتبار شناخت را از يك سو و قابل اجرا بودن قوانين اخلاق را{كه خود فاعل اخلاق در وضع آن‌ها دخيل است}، از سوي ديگر تضمين كند. در لويناس نيز تلاشي از اين دست مشاهده مي‌شود؛ لويناس در انتقاد از سنت فلسفي كه همواره تكيه را بر «همان» و «خود»، در مقابل «ديگري» و «غير» گذاشته است، غير و ديگري را اولويت مي‌بخشد و سعي مي‌كند متافيزيكي مبتني بر نسبتي كه ما با غير {به معناي اعم} و ديگري {به معناي اخص} داريم، بنا كند. لويناس در اخلاق، كه محور بحث ما در اين پژوهش است، در مقابل «خودآييني»، كه اساس فلسفۀ اخلاق كانت را شكل مي‌دهد؛ «ديگرآييني» و نسبتي كه ما با ديگري داريم را اساس اخلاق قرار مي‌دهد. ادعاي ما در اين مقاله اين است كه اخلاق خودآيين كانت، كه به نوعي بر عقلانيت مشترك بين انسان‌ها تأكيد دارد؛ در برابر اخلاق ديگرآيين لويناس، كه بر احساس و عاطفۀ انسان‌ها تكيه دارد، ضمانت اجرايي بهتر و بيشتري در جوامع انساني دارد

Kant and Levinas’s point of departure in their works was the criticism of the Western tradition. The former proceeded to criticize a tradition that gives credit to object versus subject which ultimately leads to the spread of skepticism in epistemology and ethics. By referring to the Copernican Revolution and validating the subject both in ethics or epistemology, Kant seeks to guarantee the validity of knowledge on the one hand, and the applicability of ethics (where the agent of ethics is involved in its generation) on the other. Similarly, in the works of Levinas also the same attempts have been made, that is, he too proceeded to criticize the philosophical tradition in which “the same” and “self” are placed against “otherness” and “alterity”. He puts emphasis on both the Other and otherness and tries to build a metaphysic based on our relationship with the otherness (in a general sense) and other (in a specific sense). Levinas introduces “heteronomy” before Kant’s “autonomy” and builds ethics based on our relationship with the other. The present paper argues that in comparison with Levinas’s heteronomous ethics that relies on man’s sentiments and feelings, Kant’s autonomous ethics that emphasizes on a sort of common rationality among human beings seems to be more plausible and applicable in human society.