حدود و لوازم اختيارات رئيس قوه قضاييه در «ايجاد تشكيلات لازم در دادگستري» در نظام حقوقي ايران

Limitations and Requirements of Authorities of Head of the Judiciary about creation necessary organizations in the Judiciary in Legal system of Iran

يكي از عناصر استقلال سازماني قوه قضاييه در نظام حقوقي ايران، استقلال اداري اين قوه است كه شامل مؤلفه­ هايي همچون استقلال در امور استخدامي و تشكيلاتي مي­شود. «ايجاد تشكيلات لازم در دادگستري به تناسب مسئوليت­ هاي اصل يكصد و پنجاه ­وششم» بنا به تصريح بند 1 اصل 158 قانون اساسي از جمله وظايف رئيس قوه قضاييه است. مفاد بند مزبور كه در جريان اصلاحات قانون اساسي در سال 1368 بدون تغيير ماند، عيناً در قانون وظايف و اختيارات رئيس قوه قضاييه (مصوب 1378) تكرار شد. صلاحيت مذكور كه ناظر بر «دادگستري» است، با توجه به بند (الف) ماده 1 قانون فوق، هم شامل تشكيلات قضايي و نيز تشكيلات اداري در دادگستري مي­شود. اين مقاله با روش توصيفي-تحليلي و از طريق مطالعات كتابخانه­اي درصدد پاسخ به اين پرسش است كه حدود اختيارات تشكيلاتي رئيس قوه قضاييه و لوازم اداري و مالي آن كدام است؟ اصل ايجاد تشكيلات اعم از اينكه تشكيلات مزبور از نوع قضايي باشد يا اداري، در دادگستري ايجاد شود يا خارج از آن، داراي لوازم اداري و مالي است. اعمال صلاحيت رئيس قوه قضاييه براساس بند 1 اصل 158 قانون اساسي نبايد به­طور اساسي وابسته به صلاحديد مقامات قوه مجريه در زمينه تأمين لوازم اداري و مالي آن باشد. البته محدوديت­ هايي بر صلاحيت رئيس قوه در اين زمينه وجود دارد. مقررات عمومي در حوزه امور اداري و مالي حاكي از آن است كه لوازم اعمال صلاحيت مزبور در نظام حقوقي ايران به­ نحو مناسب پيش­بيني نشده است (گرچه حدود اختيارات مذكور تا حدود قابل توجهي مشخص است)؛ امري كه از طريق پيش­بيني احكام قانوني مناسب در لايحه جامع اداري و استخدامي قوه قضاييه (و يا قانون وظايف و اختيارات رئيس قوه قضاييه) و يا قانون مذكور در اصل 52 قانون اساسي تا حدودي قابل رفع است.

Administrative independence of judiciary is one of elements of organizational independence of that power in legal system of Iran which contains elements such as Independence in recruitment and organizational affairs. Based on clause 1 of article 158 of the constitution, creation necessary organizations in the judiciary in accordance with responsibilities of article 156 is duty of Head of the judiciary. That clause that has not been changed in reformation of constitution in 1368, was repeated in the law of duties and powers of the Head of the judiciary (1378). Based on paragraph (a) of article 1 of this Act, that authority is relevant to the judiciary and includes both judicial and administrative organizations. Creation judicial and administrative organizations have administrative and financial recruitments. Considering organizational independence of judiciary in legal system of Iran, applying authority of Head of the judiciary according to paragraph 1 of article 158 of the constitution should not depend on discretion of executive authorities about providing administrative and financial requirements of that authority. Of course, there are limitations on authority of Head of judiciary about that subject which have been studied in this essay. General provision in administrative and financial affairs implied that requirements of applying that authority have not been prescribed in legal system of Iran. Relevant rules must be seen in the Comprehensive Administrative and Recruitment of the Judiciary or The Law of Duties and Powers of the Head of the Judiciary or the Law mentioned in article 52 of the constitution.