اعتبارسنجي داده هاي فرقه نگاران اهل سنت پيرامون ديدگاه متكلمان نخستين اماميه در مسئله استطاعت

Validation of Sunnite Sect Historiographers’ Data on Early Imamite Mutakallimūn’s View of Capability

در پژوهش حاضر سعي شده تا ديدگاه چهار متكلم برجسته امامي در عصر امام صادق (ع) كه زمان شكوفايي و رونق بحثهاي كلامي بشمار ميرود، پيرامون مسئله استطاعت از ميان آثار رجالي، فهرستي، فرقه نگاري و روايي استخراج شود. در اين راستا روشن ميگردد كه افرادي چون زراره بن اعين، هشام بن سالم و مومن الطاق در بحث استطاعت قائل به استطاعت پيش از فعلند و بعضا آن را منحصر در سلامتي ميدانند، اما هشام بن حكم استطاعت را منوط به پنج امر ميداند كه بخشي از آن پيش از فعل و بخشي حين الفعل محقق ميگردد.

This paper aims to present the views of four prominent Imamite mutakallimūn of the age of Imām Ṣādiq(‘a), which was considered to be the period of the flourishing and prevalence of kalāmī discussions, regarding the problem of capability based on rijālī books, indices, historical works on sects, and narrations. The findings indicate that some thinkers such as Zurārah Ibn A‘yan, Hishām Ibn Salīm, and Mu’min al-Ṭāq believed in capability before act and sometimes limited it to health. However, Hishām Ibn Ḥakam maintained that capability depends on five things, some of which are realized before the act and some during the act.