چكيده فارسي :
بيان مسئله: امامزادگان به عنوان بناي آرامگاهي-مذهبي نقشي محوري در غنا و تبليغ آموزه‌هاي مذهبي داشته اند. بناهاي آرامگاهي مذهبي در نواحي مختلف ايران به سبك‌هاي گوناگوني ساخته شده؛ و در طول تاريخ باعث پيوستگي اجتماعي و محرك حيات معنوي زائران و پيرامون خود بوده اند. بعضي از اين بناها در دهه‌هاي اخير به دلايل مختلفي همچون خرابي‌هاي ناشي از جنگ تحميلي و يا اثر عوامل طبيعي مخرب و... تغيير و يا مورد بازسازي قرار گرفته‌اند. شكل و سازمان فضايي بنا بر ميزان دلبستگي به بنا مؤثر بوده و هر گونه تغييري در ابعاد كالبدي و رواني بنا ميتواند بر ميزان حس مكان آن، مؤثر بوده است. تعدادي از بناهاي آرامگاهي-مذهبي در استانهاي غربي و جنوبي در دوران جنگ و يا فرسايش طبيعي آسيب ديدهاند كه باعث اصلاح و يا الحاق بخشهايي به بناهاي اصلي بوده است. تغيير كالبد و آمودها در شكل توليد و به يادآوري خاطره جمعي دخيل است؛ كه خود ميتواند بر حس معنوي زائرين مؤثر باشد.
هدف تحقيق: نگارندگان در اين پژوهش براساس محوريت درك رابطه‌ي بين تغييرات كالبدي-كاركردي و حس مكان، با هدف بررسي مفهوم حس مكان به شناخت مهمترين شاخصهاي تأثير‌گذار بر ايجاد و ارتقاي آن در بناهاي آرامگاهي مذهبي، پرداخته اند.
سؤال تحقيق: سوال تحقيق آنست كه چه عواملي در تبيين فرآيند شكل‌گيري حس مكان در بناهاي آرامگاهي مذهبي تأثيرگذارند؟
روش تحقيق: براي اين منظور، دو بناي زيارتگاهي در استان ايلام انتخاب و مورد مطالعه قرار گرفتند. در اين راستا از نرم افزار SPSS براي تحليل داده‌ها؛ و براي سنجش رابطه‌ي ميان متغيرها از روش پژوهش همبستگي پيرسون و از آزمون‌هاي آماري رگرسيون خطي ساده و چندمتغيره براي تعيين رابطه و شدت و جهت رابطه‌ي بين متغيرهاي مستقل و وابسته استفاده شد. از تحليل مسير براي مشخص كردن تأثير مستقيم و غيرمستقيم متغيرها بر حس مكان كمك گرفته شد.
يافته‌هاي تحقيق: مطابق نتايج به دست آمده، مؤلفه‌هاي كالبدي، ادراكي و اجتماعي بيش‌ترين تأثير را در حس مكان امامزاده دارند و مؤلفه‌ي عملكردي تأثير كمتري در ارتقاي حس مكان دارد. همچنين متغيرهاي تنوع بصري، ارتباطات اجتماعي، سرزندگي و معنويت به صورت مستقيم در ارتقاي حس مكان مؤثرند و متغيرهاي خاطرات و تعلقات قبلي، كيفيت فضايي و فعاليت به صورت غيرمستقيم و با تأثير بر متغيرهاي ديگر بر حس مكان در بناهاي آرامگاهي-مذهبي مؤثر هستند. به عبارتي جهت ارتقاي حس مكان در بناهاي آرامگاهي مذهبي مي‌بايست مداخله‌ي كالبدي در كمترين حد بوده و تغييرات معطوف به تغييرات در آمود و ايجاد فضاهاي جمعي باشد.
چكيده لاتين :
Today, concepts such as place attachment, sense of place, meaning of place, place identity, and ... has devoted many studies in literature of architecture and urban design particularly in the field of environmental psychology. ImamZades, as a religious building, can help to the religious teachings. ImamZades were built in all over of Iran in different architectural styles. They during the course of history caused social unification and make the spiritual life of pilgrims and other people. Some of these buildings have been rehabilitated in recent decades due to various reasons such as the damage caused by the war or the effect of destructive natural disasters. The shape and space organization have been effective in terms of the level of place attachment. Any changes in the physical and mental dimensions of the building could have influenced its sense of place. Some ImamZades have been damaged in western and southern provinces during wartime or natural erosion, which has led to the rebuilding. The change of body, form and spatial systems can be effective on the spiritual senses of pilgrims and their geography of memory. The authors focus on understanding the relationship between physical-functional changes and sense of place, with the aim of examining the concept of the sense of place to recognize the most important indicators affecting its creation and promotion in ImamZades. The research question is what factors influence the formation of a sense of place in religious monumental buildings like as ImamZades? Two ImamZades in Ilam were selected and studied. In this regard, SPSS software was used for data analysis. To measure the relationship between variables, Pearson Correlation Method was used and Simple Linear and Multivariate Linear Regression tests were used to determine the relationship and intensity and direction of the relationship between independent and dependent variables. The Path Analysis was used to determine the direct and indirect effects of variables on the sense of place. According to the results, physical, perceptual, and social components have the most impact on Imamzadeh's sense of place, and the functional component has less effect on the sense of place enhancement. Also, variables of visual diversity, social communication, vitality and spirituality are directly affecting the sense of place, and the variables of previous memories and attachments, spatial quality and activity are indirectly influenced by other variables on the sense of place in the imamzades. In other words, in order to promote the sense of place in the buildings of the religious shrine, physical interference should be minimized and changes made to changes and creation of communal spaces.
