نمود هنر شيعي در بقعه‌هاي گيلان با تاكيد بر رويكرد مطالعات تاريخ فرهنگي

گيلان از جمله اولين مناطقي است كه مذهب شيعه در آن رواج پيدا كرد. گرايش هاي مختلف شيعه، از جمله زيدي، هفت امامي يا اسماعيلي و دوازد ه امامي را در دور ه هاي مختلف در مناطق شرق گيلان شاهديم. در مناطق غرب گيلان، ورود اسلام حدود چهارصد سال ديرتر از مناطق شرقي و به صورت اسلام سني بوده است. علت عدم گسترش مذهب شيعه به مناطق غر بي مشخص نيست . تعداد زيادي بقعه در مناطق مختلف گيلان وجود دارد. تعداد زيادي بقعه در مناطق مختلف گيلان وجود دارد. نكتة حائز اهميت وجود نقاشي ديواري بر روي گچ در بقعه هاي مناطق شرق گيلان است. تاريخ هاي موجود در برخي از اين آثار، حاكي از تعلق آنها به دوره قاجار است. البته به نظر مي رسد پيدايش ديوارنگاره هاي بقاع مربوط به دورة صفوي و همزمان با اشاعة مذهب شيعة اثني عشري باشد. از همان ابتداي گسترش اسلام، تصويرنگاري توسط بسياري از علما و روحانيون تحريم شد، اما شيعيان برخلاف اهل سنت توجه چنداني به فتواها نكردند. موضوع اصلي تصويرنگاري در بقعه ها، شرح مصايب وارده بر امام حسين(ع) و اهل بيت وي در روز عاشوراست. درواقع، اين حادثه مورد پذيرش تمامي گرايش هاي شيعه و سني است. علاوه بر آن، موضوعات ديگري بر ديوار بقعه ها نقش بسته كه منحصراً نشان دهندة عقايد شيعي است. از جمله، معراج پيامبر همراه با براق در حال اهداي انگشتري به شير (حق جانشيني براي علي بن أبي طالب)، حضرت علي(ع) در حال نبرد با اژدها، امام رضا(ع) به عنوان ضامن آهو، امام كاظم(ع) در زندان هارون، حضرت فاطمه (س) و غيره.در تعدادي از بقعه هاي اين مناطق، نقاشي ديواري بر روي گچ شامل شرح مصائب وارده بر امام حسين (ع) و اهل بيت او در روز عاشورا، معراج پيامبر همراه با براق در حال اهداي انگشتري به شير (حق جانشيني به حضرت علي (ع))، حضرت علي (ع) در حال نبرد با اژدها، امام رضا (ع) به عنوان ضامن آهو، امام كاظم (ع) در زندان هارون و...موجود است. تاريخ هاي موجود در برخي از اين آثار، حاكي از تعلق آنها به دوره قاجار است. اما به نظر مي رسد پيدايش ديوارنگاره هاي بقاع مربوط به دوره صفوي و همزمان با اشاعه ي مذهب شيعه اثناعشري باشد. در پژوهش حاضر در پي پاسخ دادن به اين پرسش ها هستيم: ديوارنگاره هاي موجود در بقاع در راستاي برآورده كردن كدام نيازهاي جامعه شكل گرفته است؟ پراكنش بقاع داراي نقاشي در مناطق مختلف گيلان به چه صورت است؟ هدف از اين تحقيق، مشخص كردن جنبه هاي مختلف عقايد شيعه بر روي نقوش ديواري بقعه ها است . ابزار گردآوري اطلاعات به صورت ميداني (ديدن بقعه هاي گيلان از نزديك) و اسنادي (منابع كتابخانه اي) است.