تحليلي بر رابطۀ ريشه‌شناسي تاريخي مصلحت و چندمعنايي «رزق» در صحيفۀ سجاديه

«رزق» در نگرش عرفي و كاربردهاي روزمرۀ خود به مفهوم امور مادي است كه عايد انسان مي‌شود. در اين رويكرد، بيش و كمِ روزي نيز با مصلحت خداوند گره مي‌خورد، بدين‌سان كه او هر كه را بخواهد، مطابق مصلحت خويش روزيِ بيشتري مي‌بخشد. اين امر، شبهاتي را دربارۀ چگونگي تقسيم روزي براي هر فرد در اذهان القا مي‌كند. از اين رو، تشريح مفهوم مصلحت نزد عموم از ديرباز و شناخت ريشۀ آن در زبان‌هاي باستان و زبان عرب، براي تبيين دقيق‌تر رابطۀ معناي عرفي آن با تقسيم روزي به بندگان راهگشا خواهد بود. از ديگر سو، بررسي موارد كاربرد «رزق» در متون ديني اسلام نيز براي ايضاح رابطۀ يادشده، نافع مي‌نمايد. از جملۀ اين متون مي‌توان به صحيفۀ سجاديه اشاره كرد كه در قالب دعا، طيف گسترده‌اي از معاني، شامل امور مادي و معنوي گوناگوني را براي «رزق» در بافت‌هاي مختلف و با هم‌آيندهاي متفاوت، به كار برده است. از اين رو، در پژوهش حاضر، ابتدا مفهوم عرفي مصلحت با تكيه بر روش ريشه‌شناسي تاريخي اين كلمه بازخواني شده، سپس به رابطۀ ميان معاني گوناگون رزق در صحيفۀ سجاديه و مصلحت خداوند در تقسيم آن با روش توصيفي _ تحليلي پرداخته‌ايم. يافته‌هاي اين پژوهش، بر اين امر اذعان دارد كه مصلحت  الهي در تقسيم روزي، يعني خداوند انواع و مصاديق مختلف و متعدد رزق را براي ارتقاي بندگان به موقعيت بالاتر به ايشان اعطا مي‌نمايد و با لحاظ شرايط، يك مصداق از آن كه لزوماً مادي نيست، جايگزين مصداق ديگر مي‌شود تا نيل به تعالي براي فرد موردنظر محقق گردد.