كليدواژه :
اصفهان , باستانشناسي شهري , كاخ جهان‌نما , خيابان چهارباغ , دولتخانه صفوي
چكيده فارسي :
كاخ جهان نما از بناهاي شاخص دوران شاه عباس صفوي در ابتداي خيابان چهارباغ بود كه توسط ظلال سلطان در سال 1314 قمري تخريب گرديد. بنا بر اسناد تصويري و نوشتاري به عنوان يك كاخ دروازه مشابه با كاخ عالي قاپو، ورود به خيابان چهارباغ را براي اهل دربار ممكن مي ساخت. با توجه به مشخص بودن محدودۀ آن، شناسايي محل دقيق و چگونگي ساخت و تزيينات كاخ در فصل اول كاوش (اسفند 1393 تا ارديبهشت 1394) مد نظر قرار گرفت. به اين ترتيب مشخص شد هشت پايۀ سنگي كه بخشي از كاخ روي آنها قرار داشته بود محدودۀ شمالي ـ جنوبي آن را مشخص مي‌كنند، همچنين شواهد مربوط به تزيينات بيروني و داخلي كاخ و بخش‌هايي از كف‌پوش شمال كاخ تا حدودي وضعيت اين بناي مربوط به قرن يازدهم هجري قمري را بازگو مي‌كند. فهم محل دقيق شروع خيابان چهارباغ كه بعد از كاخ شروع مي‌شده است، طول شمالي ـ جنوبي كاخ و شواهد قبل از دورۀ صفوي و حتي قبل از اسلام نشان از اهميت محوطه در مركز شهر اصفهان دارد. در مطالعۀ اخير تلاش شد تا با انطباق اسناد و منابع مكتوب، كاوش‌هاي ميداني و مطالعات آزمايشگاهي بتوان شناخت جامعي از اين بخش دولت‌خانۀ صفوي و شهر اصفهان به دست آورد. به علاوه بررسي كنوني خبر از آن دارد كه با وجود تخريب گستردۀ آثار در بعد از دورۀ صفوي و نوسازي هاي شهري دوران اخير، همچنان بر پايۀ مدارك باستانشناسي و انجام باستانشناسي شهري ميتوان شواهد قابل قبولي از گذشتۀ شهر به دست آورد كه در فهم و شناخت آن راهگشا است و در منابع مكتوب نشاني از آنها يافت نمي‌شود.
چكيده لاتين :
As a part of urban planning and during the construction of the underground railroad of Charbagh Street, an excavation was carried out from February to May 2015 to detect the location of Jahan Nama Palace, which was destroyed in 1935. The excavation resulted in a better understanding of the Safavid governmental house, Dowlatkhana, and Charbagh Street itself. The discovered materials belong to the pre-Islamic, pre-Safavid, Safavid, and post-Safavid periods. This article studies the architecture and artifacts, which were discovered during this excavation, of Jahan Nama Palace. Although the excavation had the usual limitations, such as time, resources, and space, it provides us with a comprehensive picture of the palace, the governmental house, and Charbagh Street. In a larger view, the results also help us locate other destroyed structures of the city more accurately. The pre-Safavid findings, which at the time were out of the city walls, represent details, which were previously unknown to us, of the suburbs of Isfahan in the middle ages. The discovery of the remains of Jahan Nama Palace, together with the maps and descriptions provided by historians and travelers, provides a framework for the planning of future investigations and the identification of related features of the city in pre- and post-Islamic era. These results demonstrate the importance of such investigations for our understanding of the historical cities of Iran. The discovery of pre-Safavid structures and pre-Islamic materials also underlines the importance of this part of the Isfahan Plain during earlier periods.
