صورت بندي جديد از مفهوم گفتمان عدالت فضايي چارچوبي براي تحليل شهر تهران

A new Formulation of the Concept of the Spatial Justice Discourse: A framwork for the Analysis of Tehran City

بيان مسأله: موضوع عدالت و پيوند آن با فضا در قالب گفتمان عدالت فضايي در دو دهه اخير به يكي از مباحث اصلي در موضوعات شهري تبديل شده است. در شهر تهران به دليل دگرگوني و تغييرات گسترده به ويژه در سال­هاي اخير، حساسيت فضايي به مقوله عدالت و شناخت فرايندها و قانونمندي‌هاي منجر به آن مسئله‌اي بسيار مهم به شمار مي‌رود. هدف: در اين راستا هدف پژوهش، ارائه تحليل متفاوتي از گفتمان عدالت فضايي بر پايه صورت بندي ديالكتيكي از اين مفهوم و سنجش آن در شهر تهران بوده است. روش:روش‌شناسي پژوهش از نوع تركيبي با تأكيد بر روش كيفي بوده به طوري كه رهيافت كمي به دنبال رهيافت كيفي و به عنوان مكمل اجرا شده است. در اين زمينه پس از انتخاب نهايي معيارهاي گفتمان عدالت فضايي و مؤلفه‌هاي آن بر اساس چارچوب‌هاي نظري، با توجه به ابعاد در نظر گرفته شده براي پژوهش؛ در ابتدا سند سياست گذاري مديريت شهري بر اساس اين معيارها با استفاده از روش كيفي و تحليل تممورد ارزيابي قرار گرفته و در گام بعدي نتايج سياست‌گذاري مديريت شهري در فضاي شهري از طريق روش كمي و تحليل ثانويه و تحليل نتايج آمارهاي موجود مورد بررسي قرار گرفته است. يافته‌ها: يافته‌هاي پژوهش در قالب دو مفهوم «عدالت/ نا‌عدالتي حالت فضايي» و «حالت فضايي نا‌عدالتي/ عدالت» تبيين شده است. نتيجه: در چارچوب مفهوم نخست كه بر ظرفيت ساختارهاي موجود در توليد نا‌عدالتي از طريق فضا دلالت دارد؛ در سند سياست­گذاري مديريت شهري، برخي زمينه‌ها و ابعاد عدالت فضايي به صورت نسبي مورد توجه قرار گرفته است. در چارچوب مفهوم دوم كه مي‌توان با تحليل الگو‌هاي توزيعي به تشخيص نا‌عدالتي در فضا پي برد؛ نتيجه به دست آمده نشان مي‌دهد كه در بستر اجرا در شهر تهران حالت فضايي ناعدالتي نمود عيني دارد و اهداف مورد نظر سياست­گذاري مديريت شهري در بسياري از زمينه­ ها محقق نشده است.

Background: The issue of justice and its link with the space in the form of the spatial justice discourse has become one of the main issues in the urban topics in the last two decades. The spatial sensitivity to the justice and knowing the processes and regulations leading to it is considered a very important issue, due to the extensive spatial changes in Tehrān, especially in the recent years. Objectives: The purpose of this study was to present a different analysis of the spatial justice discourse based on the dialectical formulation of this concept and its assessment in Tehrān. Method: It was a mixed methods study with a sequential exploratory design. Here, there is an initial phase of the qualitative data collection and analysis, followed by a phase of the quantitative data collection and analysis (with more emphasis on the first qualitative phase). So, after the final selection of the criteria of the spatial justice discourse and its components based on the theoretical frameworks, with regard to the dimensions considered for the research; at first, the urban management policy paper was evaluated based on these criteria and using the method of the theme analysis. Result: In the next step, the results of the urban management policy-making in the urban space have been examined through the quantitative method, the secondary analysis and the analysis of the statistical results. Conclusion: The results have been explained in the form of the two concepts of "justice/injustice of spatiality" and "spatiality of justice/injustice". Based on the first concept that implies the capacity of the existing structures to generate the injustice through space; some areas and dimensions of the spatial justice have been addressed relatively in the urban management policy paper. Based on the second concept, through which the injustice in the space could be understood by analyzing the distributive patterns, the spatiality of injustice has a concrete manifestation in the context of Tehrān, and the desired goals of the urban management policy making have not been met in many areas.