كليدواژه :
گذرهاي تاريخي , گونه شناسي كالبدي , شهر ايراني , بافت تاريخي شيراز , شكل گذر
چكيده فارسي :
بيان مسأله: گذرهاي تاريخي، شبكه اي هم پيوند از راه‌هايي بوده كه شاكله بافت، مقياس و تعيّن فضايي قلمرو همگاني را در شهرهاي تاريخي رقم مي زده‌اند. تنّوع در فرم و كالبد گذرها، مي تواند سبب تكوين نوعي از نگاه گونه شناسانه شود كه در آن معيارهاي گوناگوني مانند نحوه شكل گيري و طراحي، شكل، سطوح جانبي، جنس و بافت سطوح، عناصر شاخص و تناسبات فضايي مورد توجه قرار مي گيرند. سازوارگي بافت هاي تاريخي به نحوي است كه سبب مي شود تنوّع گذربندي خود را به مثابه بارزترين وجه ايجاد تمايز در بافت بنماياند، و سبب شود تا هر گذر، عاملي باشد براي ايجاد تصويري مشخص از هر محله يا زيربخش از بافت شهر تاريخي.
هدف: هدف مقاله بازخواني بارزه مندي ها و معيارهاي مستتر در كالبد گذرهاي تاريخي شهر شيراز، به منظور گونه شناسي تحليلي آنهاست.
روش:اين مقاله به واكاوي گونه‌شناسانه گذرهاي بافت تاريخي شيراز مي پردازد. بدين منظور نمونه‌اي شامل بيست گذر از مهم‌ترين گذرهاي بافت با پراكنش متناسب مورد تحليل قرار گرفته، و بر اساس معيارهاي مستخرج از مطالعات پيشين، و پيمايش ميداني، ويژگي‌هاي كالبدي هر يك از گذرها بازشناسي، تحليل و فهرست گرديده است.
يافته‌ها: در شهرهاي تاريخي ايران، گذرها افزون بر اينكه عامل تشخّص قلمروهاي فرهنگي و زيستي هستند، موجب ايجاد تصويري متمايز براي بخش هاي مختلف آن مي شوند. بر اين اساس تنوع فرم و محتوا در عين ويژگي هاي مشتركي كه مي توان در هر شهر براي گذرهاي تاريخي متصور شد، به نوعي رخ مي نماياند و سبب ايجاد تصويري متمايز براي هر بخش از شهر مي شود. ويژگي هاي منحصر بفردي كه خود عامل بارزه مندي قلمروهاي تاريخي و فرهنگي شهرهاست و فهم اين ارزشمندي هاي مكاني و ارزش دهي دوباره به محيط هاي تاريخي مي تواند سازوكاري براي بازخواني فضاهاي تاريخي و استفاده از آنها به عنوان الگوي بازطراحي گردد.
نتيجه: نتايج نشان مي دهد عليرغم بنيان مشترك گذرها به عنوان اجزاء شكل دهنده به شبكه اي همپيوند در شهر تاريخي، ويژگي هاي منبسط از زمينه فرهنگي، موقعيت مكاني، و كاركرد و نقش پذيري مشخص، سبب ايجاد طيفي متنوّع از گذرها با رعايت ملاحظات طراحي منجر به تكوين تباين و تداوم فضايي بوده است. اين تنوّع نشان از ظرفيت بافت تاريخي در ايجاد كلّيتي متكثّر از عناصر متباين خطّي به صورت يك شبكه پوياي شهري داشته است.
چكيده لاتين :
Background: Historical pathways have been a network of the interconnected routes that shaped the form, scale and the spatial distinctiveness of the public domain in the historic cities. The diversity of the form and physical characteristics of the pathways could lead to the development of a typological approach in which various criteria like how to form and the design, the shape, the lateral surfaces, the material and fabric of the surfaces, the indicative elements and the spatial proportions are taken into consideration. Objectives: The objective of this article is to review the characteristics and metrics of the historical pathways in Shiraz for the purpose of their analytical typology. This article deals with the typological exploration of the historic urban fabric of Shirāz. So, a sample of twenty pathways which were of the most important ones of the urban fabrics with an appropriate dispersion has been analyzed. Using the analytical criteria derived from the ---------------------------- ---------------- ------------ ------- recognized, analyzed and listed. Result: In the Iranian historic cities, the pathways give rise to a distinct image for its different parts. Accordingly, the variety of form and content, while sharing the same characteristics that can be conceived in each city for historic pathways, creates a distinct image for any of the city’s quarters; the unique features which characterize the historic and cultural realms of cities. Understanding of these place values and their re-evaluation of historical environments can serve as a mechanism for refining historical spaces and using them as redesign patterns. Conclusion: The results showed that despite the common basis of all the pathways as the components which form an interconnected network throughout the historic city, the characteristics of each pathway stemmed from the cultural context, location, function and its specified role leads to a diverse range of pathways, observing the design considerations which make the spatial diversity and continuity tangible. This diversity perfectly demonstrates the vast capacity of the historic urban fabric to create a multiplex integrity of the distinguished linear elements, the pathways, as a dynamic urban network.
