بهره‌گيري از تحليل‌هاي شبكه- فرم مبنا به منظور سنجش ميزان تاب آوري كالبدي بافت محلات شهري (نمونه مورد پژوهي: محله سنگلج تهران)

كشور ايران با توجه به موقعيت جغرافيايي، سياسي و سوق ­الجيشي خود، در منطقه ­اي پرخطر به لحاظ بلاياي طبيعي و حملات نظامي است. در اين ميان تاب آوري شهري به عنوان مبحثي نوظهور در موضوع طراحي و برنامه ­ريزي ايمن، سعي برآن دارد تا راهكارهايي جهت افزايش بهره­ وري و كاهش آسيب ­پذيري فضاهاي شهري ارائه دهد. در پژوهش حاضر تاب‌آوري كالبدي در مقياس محلات شهري مورد بررسي و سنجش قرار گرفته است. روش استفاده شده در اين پژوهش براي شناسايي عوامل تأثيرگذار و ميزان اثربخشي آن­ ها، ابتدا به صورت اكتشافي، توصيفي-تحليلي و با استفاده از تكنيك مطالعات كتابخانه­ اي بوده است؛ سپس با تقسيم ­بندي عناصر به دو دسته عناصر شبكه ارتباطي و عناصر فرميك پرسشنامه­ اي به روش دلفي تدوين گرديد و در اختيار متخصصين قرار گرفت و در نهايت وزن موثر هر معيار در تاب­ آوري استخراج شد. بر طبق وزن، معيارها اولويت­ بندي و وضعيت مطلوب هريك (براساس نتايج پرسشنامه) ارائه شد. سپس هر يك از معيارها در نرم ­افزار ARCMAP و با استفاده از ابزار NETWORK ANALYST مورد سنجش قرار گرفته­ اند. همچنين از تحليل‌هاي گراف- محور چيدمان فضا در نرم­افزار DEPTHMAP جهت بررسي ميزان اتصال ­پذيري، هم­ پيوندي و ساير متغيرهاي تحليل شبكه استفاده شده است. نتيجه حاصل پژوهش آن است كه پس از همپوشاني معيارهاي موجود در هر دو دسته، ميزان تاب‌آوري در هر قطعه و بلوك سنجش گرديده و با مقايسه با وضعيت مطلوب، بلوك­ هايي با بيشترين ميزان آسيب­ پذيري شناسايي شده‌اند. در نهايت راهبردها و سياست‌هايي متناسب با هدف ارتقاي تاب‌آوري كالبدي به صورت موضعي و با توجه به نتايج برآمده براي هر بلوك ارائه گرديده است.

Due to Iran’s geographical location, it is in a high risk area for natural disasters. On the other hand, it has long been attacked by enemies and military attacks because of its political and important position. In the meantime, urban resilience, as an emerging topic in safe design and planning, has sought to provide solutions to increase productivity and reduce the vulnerability of urban spaces. In this study, physical resilience as one of the dimensions of this approach in urban neighborhoods scale has been investigated and measured. In this research, the factors affecting this dimension have been extracted and investigated in two categories of communication network elements and formal elements. According to the questionnaire prepared by Delphi method, these criteria were given to experts and their relative effect weight was determined. Then, each criterion was measured in ARCMAP software using NETWORK ANALYST tool. Graph-axis space alignment analysis in DEPTHMAP software was also used to evaluate the connectivity, interconnection and other variables of network analysis. After overlapping the criteria in both categories, the resiliency was measured and the blocks with the highest vulnerability were identified. Finally, appropriate strategies and policies for enhancing physical resilience are presented.