الگوشناسي مكانيابي كاربري‌هاي جانبي مساجد منطقه‌اي (با توجه به ميزان سازگاري كاربري‌هاي جانبي با كاربري عبادي)

Locating Patterns of Regional Mosque’s lateral Uses (With Emphasis on the Compatibility of Lateral Uses With Religious Use

مشخص‌كردن فضاها و جاگذاري آن‌ها در پلان، از مهم‌ترين گام‌هاي طراحي معماري بناهاست. هر ديدگاهي در رابطه با انتخاب كاربري‌ها و مشخص‌كردن محل استقرار آن‌ها در پلان، مي‌تواند منجر به طراحي معماري خاصي شود. هدف از اين مقاله يافتن الگوهاي مختلف جاگذاري كاربري‌هاي جانبي در مساجد منطقه‌اي است. اين الگو‌ها از ديدگاه‌هاي مختلف خبرگان معماري مسجد استخراج خواهد شد. جهت دستيابي به اين هدف كاربري‌هاي جانبي مساجد با مقياس منطقه‌اي مشخص شدند. از آنجا كه اين الگوشناسي با توجه به ميزان سازگاري هر كاربري با كاربري عبادي مي‌باشد، ابتدا معيارهاي سازگاري هر كاربري با كاربري عبادي با روش تحليل محتواي فتاواي مراجع تقليد مشخص شد، بر اين مبنا پرسشنامه بسته پاسخي طراحي و به جامعه آماري شامل دو گروه از خبرگان مذهبي و معماري ارايه شد. جهت جمع‌بندي و تحليل پرسشنامه‌ها، با مدل تصميم‌گيري تاپسيس درجه سازگاري كاربري‌ها اولويت‌بندي شد. بر اين مبنا معيارهاي سازگاري هر كاربري با كاربري عبادي، شامل عدم منافات با شأن مسجد و عدم ايجاد مزاحمت براي نمازگزاران مي‌باشند و با توجه به اين معيارها، كاربري‌هاي جانبي مساجد به چهار دسته بسيار سازگار، سازگار، كمي سازگار و ناسازگار با كاربري عبادي دسته‌بندي شدند. سپس جهت مشخص شدن نظر متخصصين در رابطه با جاگذاري فضاي هر كاربري، پرسشنامه بسته پاسخي طراحي و به جامعه آماري شامل 25 نفر از متخصصين طراحي معماري مساجد، ارايه شد. جواب‌هاي به‌دست آمده با استفاده از آزمون آماري خي دو تحليل شد. نتايج نشان‌مي‌دهد مساجد منطقه‌اي را مي‌توان در سه الگوي مسجد خدمت گزار، مسجد نيايشي و مسجد اجتماعي- عبادي طبقه‌بندي كرد كه با توجه به تحليل نوع رابطه مكانيابي با درجات سازگاري، الگوي مطلوب در برنامه‌دهي و طراحي معماري الگوي مسجد اجتماعي- عبادي است

Determining the spaces and locating them in the plans are among the most important steps in architectural design of buildings. Any approach to the selection of the uses and locating them in the plan can lead to a specific architectural design. The current study aims to identify various locating patterns of the regional mosques’ lateral uses. These patterns would be extracted from the opinions of those expert in mosque architecture. To achieve this objective, the lateral uses of the reginal mosques are determined. Since this pattern recognition is based on the compatibility of any use with the religious use, first the criteria of this compatibility are determined through analysis of the Fatwas issued by the Maraji’ (source to follow). In this regard, a close-ended questionnaire is designed and distributed among the statistical population including the two groups of the religious and architectural elites. The TOPSIS decision analysis method is used to analyze the questionnaires and to prioroze the degree of compatibility of the uses. In this regard, the criteria for compatibility of each use with the religious use are including no conflict with the dignity of the mosque and no inconvenience of worshipers. Based on these criteria, the lateral uses of the mosques are divided into four categories as highly compatible, compatible, slightly compatible, and incompatible with religious use. Then, for the determination of the experts’ opinions about locating the space of each use, a close-ended questionnaire is designed and distributed among 25 people expert in mosque architecture design s. The obtained responses are analyzed using the chi-square test. The results indicate that the regional mosques can be categorized into three patterns as service mosques, invocative mosques, and social-worship mosques. Regarding the type of the relationship between the locating and compatibility degrees, the desired pattern in the mosque architecture design and planning is the social-worship mosque pattern