بررسي مساله رودخانه هيرمند: رهيافت نظريه بازي ها

تعداد زيادي از رودخانه‌ها در فضاي سرزميني بيش از يك كشور جريان دارند كه منجر به اختلافاتي بين كشورهاي حوضه اين رودها، براي استفاده از منابع آب مي‌شوند. رودخانه هيرمند در شرق ايران نيز از چنين ويژگي براي دو كشور ايران و افغانستان برخوردار بوده و غالبا در راس مسائل دو كشور قرار داشته‌است. اختلافات زيادي بر سر چگونگي تقسيم آب رودخانه هيرمند وجود داشته كه به‌رغم تلاش‌هاي متعددي كه در سالهاي گذشته صورت‌گرفته، مساله هنوز حل نشده باقي مانده‌است و در حال حاضر حقوق ايران در رودخانه هيرمند در وضعيت مطلوبي قرار ندارد. در مطالعه حاضر، مساله تقسيم آب رودخانه هيرمند با استفاده از رهيافت نظريه بازيها و در قالب يك بازي چانه‌زني بحران مورد بررسي قرارگرفته‌است. در اين مطالعه با درنظرگرفتن هزينه‌هاي فرصت اقتصادي و سياسي و با استفاده از ابزار نظريه بازيها سهم تعادلي دو كشور ايران و افغانستان از آب رودخانه هيرمند كه مي‌تواند منجر به توافقي پايدار بين دو كشور گردد، مورد محاسبه قرار گرفته است. همچنين نشان داده شده‌است كه هر چه منافع افغانستان از روابط اقتصادي و سياسي با كشور ايران افزايش يابد، سهم تعادلي ايران از آب هيرمند افزايش خواهديافت و هر چه وابستگي اقتصادي و سياسي ايران به افغانستان بيشتر شود، اين سهم كاهش خواهديافت. بنابراين بايد با يك رويكرد جامع و با استفاده از روشهاي نوين علمي، تمام جوانب در تقسيم و سهم‌بندي آب درنظرگرفته‌شود، در غير اين‌صورت دستيابي به توافق و امضاء قرارداد ممكن است در كوتاه مدت مشكل را برطرف نمايد، اما در بلندمدت نمي‌تواند راهگشا باشد.