تعرض به «تماميت معنوي شخصيت» و رابطه آن با «تعرض به تماميت مادي شخصيت» و «تعرضات مالي»

بيان مسئله گستره و مصاديق تعرض به تماميت معنوي نفس و شخصيت انسان نزد اكثر فقهاء، نامأنوس و تقريبا غيرآشناست. در متون فقهي اماميه، كلمه‌اي كه مفيد زيان و خسارت حاصل از لطمه به اين بخش از وجود انسان باشد به كار برده نشده است، اما تعدادي از فقهاي گذشته و محققين معاصر با اشاره به مصاديقي از آن در كنار خسارت مادي به معرفي و تبيين اين دست از خسارات پرداخته‌اند(مراغي، 1383: 197 و 198؛ نجفي خوانساري، 1418ق، ج2: 199؛ موسوي بجنوردي، 1391، ج1: 178) و با توجه به ارتكازهاي خود در شناسايي مصاديق، در مقام تعريف اين عنوان، تعاريف مختلف و مقومات مفهومي متفاوتي را بيان كرده‌اند. در برخي تعاريف، لطمه به اين دسته از حقوق مقابل لطمات مادي و به عنوان قسيم خسارت مالي و بدني تعريف شده است، اما برخي تعاريف اين خسارت را قسيم خسارت مالي و بدني ندانسته‌اند، بلكه خسارت مالي و بدني را اعم مطلق از اين دسته از زيان‌ها تعريف كرده و معتقدند خسارات حاصل از تعرض به تماميت معنوي نفس از فروعات و قِسمي از خسارت مالي و بدني است.(جعفري لنگرودي، 1361، ج3: 143؛ صفايي، 1355: 258؛ كاتوزيان، 1362، ج1: 219) در متون فقهي اهل سنت براي اشاره به تجاوز به تماميت معنوي شخصيت انسان از عبارتِ «الاكراه الادبي» و «الاكراه المعنوي»استفاده شده است(ابوزهره، 2010م: 357 و 358؛ سعيد رمضان، 1964م: 671 و 678 ؛ احمد ضياءالدين، 1405ق: 70) كه در تعريف اين عنوان و تعيين نسبت معنايي آن با ساير انواع خسارات، همين ابهام و سردرگمي را مي‌توان مشاهده كرد.(سنهوري، 1998، ج1: 864 و 865 و احمد السراج، 1414ق: 118) بديهي است هر كدام از انواع زيان‌ها و خسارات، داراي احكام و موازين فقهي متفاوتي هستند، از اين رو تبيين معنا و گسترده مصاديق هر كدام از تعرضات و خسارت وارده به 1ـ تماميت مادي و 2- تماميت غير مادي و 3- اموال و دارايي انسان ضروري مي‌نمايد. در اين راستا، اين پژوهش در سه بخش تنظيم شده است: ابتدا واژه‌ خسارت به عنوان واژه‌اي مضاف در انواع آن(خسارت مالي، خسارت مادي، خسارت غيرمادي) بررسي شده است و در بخش دوم و سوم به رابطه منطقي و نسبت انواع تعرضات پرداخته شده است.