كاركرد عرفاني عناصر اسطورهاي، ديني و ملّي در غزل هاي صائب تبريزي

Functions of Mythological, Religious and National Characters and Elements in Saib Tabrizi’s Sonnets

مضمون پردازي از هنرهاي برجستۀ شعر دورۀ صفوي و به ويژه صائب تبريزي است. استفاده از عناصر اساطيري، مذهبي و ملّي نيز در اين ميان ضمن ياري رساندن به مضمونسازي و خلق مضامين جديد، گاه برداشتهاي عرفاني صائب را از اين عناصر بازتاب ميدهد. اين مقاله سعي دارد با شيوۀ تحليلي- توصيفي، اين عناصر و نحوۀ استفاده صائب از آنها را بررسي نمايد. ابتدا با يك تقسيمبندي اين موارد در سه دستۀ كلّي اساطيري، مذهبي و ملّي جاي داده شد و سپس با بررسي اشعار صائب، نحوۀ استفادۀ وي از اين عناصر در بيان مضامين عرفاني چون طلب، عشق، استغنا، توحيد (وحدت)، فنا و مضامين مرتبط با اين مفاهيم با ذكر مثالهاي شعري بررسي گرديد. نتيجۀ اين بررسي نشان ميدهد كه صائب در مضمونسازي از اين عناصر، گاه اشارات عرفاني ظريفي را در اشعارش مطرح ساخته و در اين ميان سهم اساطير مذهبي (شامل عناصر اسلامي كه منبع آن بيشك قرآن كريم بوده ) از ساير عناصر بيشتر و برجسته تر است.

Making new themes is one of the most important arts in the Safavid epoch, especially in Saib Tabrizi’s poems. Using Mythological, Religious and National characters and elements reflects Mystic interpretations. This article by the descriptive-analytical method tries to explore these characters and elements in Saib Tabrizi’s poems. We first, placed them in three groups of mythological, religious and national by a categorization. Then we explored them by reference to mystic concepts such as Desire, Love, Satiety, Monotheism, and Death for beloved. The result shows that Saib Tabrizi has had mystic interpretations from these mythological, religious and national characters and elements and had paid more attention to the religious characters and elements which are taken from The Holy Quran undoubtedly.