نويافته‌هاي بقاياي معماري اواخر دوران ساساني و اوايل اسلامي در حوضه رودخانه سيمره (زاگرس مركزي)

New discoveries Architecture from the Late Sassanid and Early Islamic period in the Seimare River Basin(Central Zagros)

حكومت ساساني در دوران مياني و اواخر حكومت از زمان شاپور دوم به‌تدريج مركزيت سياسي خود را از فارس به سرزمين باز و استراتژيك بين‌النهرين انتقال داد. قطعاً هدف از اين انتقال مركز قدرت، تسلط بيشتر بر مرزهاي غربي و سرزمين‌هاي حاصل‌خيز عراق و خوزستان بوده است. دره‌هاي زاگرس مركزي به عنوان نزديك‌ترين مناطق مرتفع به مركزيت سياسي در اين دوره به‌شدت مورد توجه واقع شدند كه از جمله اين دلايل، واقع شدن در مسير شاهراه ارتباطي بين مركزيت امپراتوري با مركزيت سياسي، حاصل‌خيزي و تنوع زيست‌محيطي را مي‌توان برشمرد.وجود استقرارهايي از دوره ساساني با تراكم نسبتاً بالاتر از حد توان زيست ‌محيطي، واقع شدن در دره‌هاي طبيعي غير قابل دسترس، دوري از مسير راه‌هاي ارتباطي اصلي و از همه مهم‌تر ايجاد يك‌باره و همزمان آنها، نشان دهنده حضور مردماني است كه به دور از تيررس اعراب به مقاومت پراكنده و ادامه حيات خود ادامه داده اند،(به طوري‌كه تمام اين محوطه‌ها بر روي خاك بكر و نه در راستاي تداوم استقراري از دوره قبل بنا شده‌اند).كاوش‌هاي جديد باستان‌شناسي منجر به نمايان شدن بخشي از بقاياي معماري مربوط به خانه‌هاي اعياني - اشرافي و خانه‌هاي مسكوني شد. در اين مقاله برآنيم كه علاوه بر ارزيابي كاركرد و قدمت محوطه‌هاي نويافته به پرسش‌هايي از جمله چگونگي ارتباط بين بناهاي اربابي هم‌دوره در منطقه سيمره بپردازيم. نتايج به‌دست آمده نشانگر تداوم استقرار از دوره ساساني تا اوايل اسلام در اين بناهاست كه مدارك سفالين دليلي محكم بر تأييد اين تاريخ‌گذاري است. لذا اين نوشتار تلاش مي‌كند به اين پرسش پاسخ دهد كه كاركرد بقاياي معماري به‌دست آمده چيست و متعلق به كدام فاز زماني است؟ پژوهش حاضر بر مبناي كاوش‌هاي باستان‌شناسي طي سال‌هاي اخير صورت گرفته و با رويكرد توصيفي- تحليلي، سعي در تبيين آثار معماري دارد.

The Sassanid dynasty gradually changed its political focus from Fars to the open and strategic land of Mesopotamia during the Middle and Late reign of Shapur II. Definitely, the purpose of this power transfer was to dominate the western borders and the fertile lands of Iraq and Khuzestan. The Central Zagros valleys were highly considered as the closest highlands to the political center during this period for the reasons including being located in the highway linking the imperial center with the political center, and its fertility and environmental diversity. The presence of the settlements from the Sassanid period with relatively higher densities than the environmental capability, being located in inaccessible natural valleys, being away from the main communication routes, and most importantly establishing them simultaneously. (so that all of these areas were on pristine soil and not built for the continuation of previous settlements) .the archaeological evidence that demonstrate these centers as the remnants of Sasanian armies that had been active in the dispersed resistance and continued artistic and architectural life beyond the reach of Muslims. New archaeological excavations led to viewing a part of the architectural remains of aristocratic luxurious houses and residential homes. In addition to evaluating the functionality and age of the newly-explored sites, we consider questions such as how to link between the contemporaneous master buildings in the Simare area in this paper. The results indicated the continuation of the settlements from the Sassanid period until the early Islam; the pottery evidence strongly support this dating as well. Thus, this paper attempts to answer the question that “what is the function of the obtained architectural remains and to what period do they belong?” The present research has been based on the archaeological excavations in recent years, trying to explain architectural works with a descriptive- analytical approach.