بررسي انتقادي ديدگاه غياث‌الدين دشتكي نسبت‌به رويكرد ابن‌سينا در مسأله‌ي صدور كثير از واحد

مسأله‌ي صدور كثرت از وحدت، ازجمله مباحث مهم و حياتي و بحث‌برانگيز در ميان فيلسوفان اسلامي است. ابن‌سينا با تمسك به قاعده‌ي الواحد سعي كرده است اين مسأله را برهاني كند. در ديدگاه وي جهات و حيثياتِ موجود در عقل اول، سبب ايجاد دو موجود ديگر يعني عقل دوم و فلك اول مي‌شود. وي در كلامي تفصيلي، به سه جهت در عقل اول قائل مي‌شود كه بر اساس آن، پس از ايجاد عقل دوم، جهت دوم نفس فلك و جهت سوم جرم فلك اول را محقق مي‌شود. از منظر وي، وجود حيثيات و جهات گوناگون و مختلف در عقل اول، با قاعده‌ي الواحد منافاتي ندارد؛ زيرا اين جهات و حيثياتِ متعدد و متكثر، از لوازم مرتبه‌ي وجوديِ صادر اول هستند، نه آنكه واجب‌الوجود آن‌ها را حقيقتاً صادر كرده باشد. اين مسأله در فيلسوفانِ پس از ابن‌سينا تأثير بسزايي داشته است، به‌گونه‌اي كه برخي انديشمندان معتقدند طرز تبيين ابن‌سينا، با ابهام و اشكالات مختلفي مواجه است؛ ازجمله‌ي اين انديشمندان، غياث‌الدين منصور دشتكي است. وي در كتاب الأمالي به ناتمام‌بودن اين استدلال ابن‌سينا اشاره كرده است. نگارنده با روش تحليلي- تطبيقي به بررسي اين استدلال و كاوش در آن پرداخته است.