جستاري در هنجارهاي كيفيت ادراك مكان در تجربه بازآفريني فضاي شهري (مطالعه موردي مجموعه شهري امامزاده صالح تجريش تهران)

An inquiry in Qualitative norms of perception in experience of revitalization of urban space (Case study of urban collection of Emamzadeh Saleh, Tajrish, Tehran)

فضاي شهري عرصه بروز حيات جمعي و گفتمان اجتماعي در بستري واجد مؤلفه ­هاي پاسخ ­دهندگي به كيفيات مكان است. در نظر گرفتن كيفيات مكاني مورد ادراك كاربران يك فضاي شهري هم تراز با مؤلفه­ هاي مكاني مدنظر سازندگان شهري، بيانگر توجه به بُعد اجتماعي فضا و زمينه ساز تحقق الگوي طراحي شهري ادراكي خواهد بود. كاربست اين الگو در ساماندهي و احياي هر محيط شهري امكان توجه توأمان به محيط شهري يا فضا، كاربران در فضا و طراحان بر فضا را در برداشت كيفيات ادراك شده از مكان فراهم مي ­سازد. اين امر ضرورت مشاركت فعال شهروند در اقدامات مداخله در عرصه­ هاي شهري را مطرح مي­ كند. اين مقاله سعي دارد مؤلفه ­هاي مرتبط با هر يك از ابعاد كيفيت محيط شهري، هنجارها و سنجه­ هاي ابعاد طراحي شهري و به عنوان زيربناي پژوهشي اين مقاله، زيرسنجه ­ها و سياست­هاي ابعاد ادراكي و معنايي طراحي شهري را به دست دهد. گفتني است در ارزيابي سنجه ­هاي ادراكي مكان مورد پژوهش- مجموعه شهري امامزاده صالح (ع) تجريش- داده­ هاي كمّي و كيفي حاصل از پرسشنامه در برداشت اطلاعات ذهني مخاطبان از كيفيات مكان، در قالب نقشه و نمودار به روش توصيفي- تحليلي مورد ارزيابي قرار مي ­گيرد. بنابراين رويكرد پژوهش، روش تحقيق "پيمايشي" نتايج حاصل از اطلاعات پژوهش،"تحليل محتوا" و"مطالعه موردي" است. ارزيابي ادراك فضاي شهري، مؤلفه­ هاي دخيل در ادراك فضايي را از طريق شيوه انتظام سنجه­ ها با كلاسه هنجارهاي كيفي ادراكي "ادراك بصري"، "تعامل ذهني با محيط"، "نظم"، و "كيفيت ديد و منظر" در بُعد ادراكي و هنجارهاي كيفي ادراكي "خوانش"، "معناداري ارتباطي" و "هويت" در بُعد معنايي فضاي شهري به دست مي­ دهد. نتيجه اين امر در بازآفريني مجموعه شهري، "تصور آينده"محدوده پژوهشي منطبق بر هنجارهاي ادراكي- معنايي مكان، ما را به بيان مجموعه ­اي از اهداف در راستاي سنجه­ هاي هنجارهاي كيفي ابعاد ادراكي- معنايي پاسخ­ دهندگي محيطي، تدوين اصول طراحي، اهداف طراحي و سياست­هاي اجرايي طراحي رهنمون مي ­سازد. در اين راستا اين مقاله بدين سئوالات پاسخ مي­ گويد: سنجه­ ها و هنجارهاي كيفي مطرح در ارزيابي ابعاد ادراكي- معنايي مكان كدامند؟ كدامين سياست­ هاي طراحي امكان حصول به سنجه ­ها و هنجارهاي ادراكي- معنايي مكان را به صورت عام مقدور مي ­سازد؟ چگونه سنجه ­هاي ادراكي- معنايي در"تصور آينده"محدوده پژوهش، و بيان اهداف كلان آن و از آن ره در تدوين اصول طراحي، اهداف (خُرد) طراحي و سياست­هاي اجرايي فرآورده طراحي لحاظ مي ­شود.