بررسي كارايي شاخص‌هاي نور روز در ارزيابي كيفيت آسايش بصري كاربران (مطالعۀ موردي: فضاهاي آموزشي دانشكده‌هاي معماري شهر تهران)

Evaluating the Effectiveness of Daylight Performance Metrics in Predicting Visual Comfort Case Study: Educational Architecture Design Studios in Tehran

اطمينان يافتن از ورود مقادير مناسبي از نور روز به داخل فضا، به‌خصوص در فضاهاي آموزشي، از اهميت ويژه‌اي برخوردار است؛ زيرا در كنار تأثير مثبت نور طبيعي بر خلق‌وخو، تمركز و كيفيت يادگيري دانش‌آموزان و دانشجويان، وجود نور بيش‌ از حد نياز و عدم كنترل آن، منجر به بروز خيرگي و نارضايتي بصري مي‌شود. امروزه به كمك شبيه‌سازي و با بهره‌گيري از شاخص‌ها، امكان پيش‌بيني كيفيت روشنايي و ميزان رضايتمندي كاربران از شرايط نوري فضا (از نظر مقدار نور و خيرگي) فراهم شده است. هدف پژوهش پيش رو، بررسي ميزان قابل ‌اعتماد بودن ارزيابي‌هاي حاصل از شاخص‌هاي نورسنجي در فضاهاي آموزشي است؛ به اين منظور، عملكرد نور روز در تعدادي از آتليه‌هاي طراحي معماري دانشگاه‌هاي تهران به دو روشِ «شبيه‌سازي و محاسبه شاخص‌هاي مربوط به مقدار نور و خيرگي» و «مطالعۀ ميداني و آگاهي از نظريات كاربران به كمك پرسشنامه» مورد بررسي قرار گرفت و نتايج به‌دست‌آمده از دو روش با يكديگر مقايسه شد. نتايج پژوهش حاكي از آن است كه در ميان شاخص‌هاي پيش‌بيني مقدار نور، بيشترين همبستگي با نظريات كاربران مربوط به شاخص روشنايي لحظه‌اي Ep>n lx (ان بين 100 تا 300 لوكس) بوده است. شاخص‌هاي EP-LEED، sDA و UDI، با شباهت زيادي از نظر ميزان همبستگي با نظر كاربران، در رتبه‌هاي بعدي جاي مي‌گيرند. اين در حالي است كه ميان شاخص‌هاي خيرگي مورد بررسي و نظر كاربران، همبستگي ضعيف بوده يا رابطه‌اي وجود نداشته است. عملكرد مناسب ضوابط UDI300-3000,50%>75% و ASE1000lx,250h<10%، به‌ترتيب براي تشخيص فضاهاي قابل‌ قبول از نظر مقدار نور و خيرگي، از ديگر نتايج حاصل‌شده از اين پژوهش است.

It is essential to ensure that adequate daylight penetrates in, especially, educational environments. In spite of positive significant impacts of daylight on the emotions, concentration, and learning of students, an exceeded amount of light will lead to glare and visual dissatisfaction. Over the last few years, with the help of simulation tools and lighting indices, it is possible to predict lighting quality and assess the visual comfort of occupants. This research aims at determining the accuracy of daylight metrics in scholastic environments. To achieve this, the daylight performance of twenty studio spaces in Tehran was investigated through: 1) simulation and calculation of daylight and glare metrics; 2) design and analysis of a questionnaire to determine the degree of satisfaction of students. The outcomes of both methods were compared. The results show that among the metrics for predicting the amount of light, there is a stronger correlation between respondents’ perception and EP>n lx (nϵ[100-300]). The correlation decreases with EP-LEED, sDA, and UDI respectively, while no significant correlation is observed between glare metrics and respondents’ perception. According to the results, UDI300-3000,50%>75% and ASE1000lx,250h<10% are appropriate criteria for predicting visual comfort regarding lighting and disturbing glare.