عنوان مقاله :
مفهوم «تعليل» در گزاره اخلاقي معلّل در قرآن و حديث
عنوان به زبان ديگر :
The Notion of “Causation” in the Ethical Proposition of the Caused in the Koran and Tradition
پديد آورندگان :
عالم‌زاده نوري، محمد پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامي
كليدواژه :
اخلاق نقلي , گزاره اخلاقي , تعليل , مفهوم تعليل
چكيده فارسي :
پاره‌اي از بيانات اخلاقي در قرآن و روايات مشتمل بر تعليل صريح است. گاهي مراد جدي متكلم در اين تعليل‌ها مبهم است؛ اين ابهام به كليت يا عدم كليت تعليل بازگشت دارد. اين پژوهش با روش كتابخانه‌اي به يافته‌هاي زير درباره تعليل‌هاي مصرح در گزاره‌هاي اخلاقي ديني دست يافته است: 1. تعليل‌هاي منصوص در توصيه‌هاي اخلاقي گرچه قابل تعميم هستند ولي مفهوم ندارند يعني عدم آن بر عدم توصيه اخلاقي دلالت ندارد. 2. ظاهر تعليل در گزاره اخلاقي ـ برخلاف گزاره‌هاي فقهي ـ علت تام است نه حكمت. 3. تعليل‌هايي كه قابل آزمون و ارزيابي نيستند؛ به‌صورت تعبدي پذيرفته مي‌شوند و بحث از مفهوم در آنها بي‌مورد است. 4. گاهي براي گزاره اخلاقي به حقايق و معرفت‌هاي متناسب توحيدي، فطري يا تكويني تعليل مي‌شود. 5. بيان تعليل در توصيه‌هاي اخلاقي ديني علاوه بر ايجاد يك نگرش كلي اخلاقي به اقناع رواني مخاطب نيز كمك مي‌كند.
چكيده لاتين :
A group of ethical statements in the Koran and narrations consist of explicit causations. At times, the theologian’s serious intention in such causations is vague; this vagueness refers back to the generality of causation or lack of it thereof. Taking advantage of library research, this study achieved the following findings about causations explicitly mentioned in the religious ethical propositions: 1. Although causations stipulated in ethical recommendations are generalizable, they are not meaningful; namely, lack of them do not signify lack of ethical recommendations. 2. The appearance of causation in ethical propositions, unlike jurisprudential propositions, is a final cause, not wisdom. 3. The causations that are not testable and appraisable are accepted out of devotion, and debating about its concept is irrelevant. 4. Sometimes for ethical propositions, the causations are inferred from appropriate theistic, theomorphic or formative facts and knowledge. 5. Stating causations in religious ethical recommendations helps the mind of the audience put at ease, in addition to a general attitude toward ethics.
عنوان نشريه :
پژوهش نامه اخلاق
