معناشناسي تاريخي و فرهنگي سبيل در قرآن كريم

Historical and Cultural Semantic Approaches to the Qur'anic Term "Sabīl"

سبيل پركاربرد ترين واژه متعلق به حوزه معنايي راه در عصر نزول است و به دليل كاربرد در سياق هاي متنوع گاه از نگاه عالمان مسلمان بر 14 معناي مختلف حمل شده است. مروري بر منابع لغوي و تفسيري گوياي آن است كه عالمان مسلمان اطلاع چنداني از فرايند ساخت و مولفه هاي معنايي سبيل و ويژگي هاي اين نوع از راه در بافت نزول نداشته اند. در مطالعه حاضر با هدف جبران اين خلا مطالعاتي مي كوشيم با بهره گيري از روش هاي معناشناسي تاريخي و معناشناسي فرهنگي، معناي سبيل را آن گونه كه در عصر نزول درك ميشده است، تبيين كنيم. بدين منظور، با بررسي سابقه تاريخي ماده سبل براي نخستين بار بروز اشتراك لفظي در اين ماده را خاطرنشان خواهيم كرد و نشان خواهيم داد كه اين ماده يك بار بر اثر الحاق پيش ساز «س» به بن ثنايي «بل»، و بار ديگر با افزوده شدن پس ساز «ل» به بن ثنايي «سب» ساخته شده كه دومي در ساخت واژه سبيل ايفاي نقش كرده است. همچنين، خواهيم كوشيد نشان دهيم سبيل در عصر نزول بر راه هايي اطلاق ميشده است كه از تعين خارجي، وضوح و شفافيت برخوردار نبودند و جز با ياري جستن از راه بلدان، پيمايش آن ها ممكن نبود.

According to Qur'anic verses, "Sabīl" is considered as the most frequent term conveying "Path" or "Way" in the context of revelation. Due to different usages in the wide range of textual contexts, the term "Sabīl" has attracted the attention of Muslim lexicographers and exegetes. That's why the specialists in "al-Wujūh wa al-Naẓā'ir" have mentioned 14 meanings for "Sabīl" in the Holy Qur'an. However, Muslim scholars have had not any information about the process of meaning-formation of "Sabīl", its semantic components and the features of this type of way in the context of revelation. Applying historical and cultural semantic approaches, this study attempts to explain the accurate meaning of "Sabīl" at the time of revelation. According to this study, the homonymous root "SBL" has two different origins: on the one hand, the root is formed by adding the preformative /S/ to the stem "BL", and on the other hand, it is formed by adding the affirmative /L/ to the stem "SB". Moreover, the present research proves that the term "Sabīl" had a couple of unique features in Qur'anic Arabic: (1) Private roads that were not definite, transparent and visible. (2) Roads which could not be passed through on without experienced guides.