تدوين الگوي تاب آوري بوم شناسانه شهر

Development of Urban Ecological Resilience Model

شهرها به عنوان پيچيده ترين ساخته­ دست بشر با ريسك­هاي گسترده­ اي (هم به دليل وجود دامنه وسيعي از مخاطرات و تغييرات و هم به علت آسيب­ پذيري­ هاي چندگانه­ شان) رو به ­رو هستند. بنابراين پرداختن به رويكردهاي نوين مواجهه با اختلالات و بلايا ضروري مي ­نمايد. از آنجا كه در حال حاضر ديدگاه غالب از تمركز صرف بر مبناي آسيب­ پذيري و مقاوم­ سازي به افزايش تاب­ آوري در برابر اختلالات تغيير پيدا كرده، اين مقاله در صدد است كه با مطرح كردن بحث تاب­ آوري در حوزه شهرسازي با تدوين الگويي منسجم بتواند به ارتقاي توانايي شهرها به عنوان نظام­هاي پويا و خود سازمانده در مقابله با اختلالات به ويژه بحران­هاي زيست محيطي بپردازد. در اين راستا هدف مقاله حاضر، تحليل و تعيين مؤلفه ­هاي تأثيرگذار بر تاب ­آوري بوم شناسانه بر اساس تفكر بوم ­شناسي شهري، دستيابي به معيارها و ايجاد الگويي براي ارتقاي تاب ­آوري بوم شناسانه شهرهاست. روش تحقيق در اين مقاله كيفي است و به ­منظور شناخت و تحليل داده ­ها از روش تحليل مضمون و ابزار تحليلي شبكه مضامين و تحليل مقايسه ­اي بهره گرفته شده است. بر مبناي تحليل كيفي انجام شده، مجموعه ­اي از مهم­ترين عوامل تأثيرگذار بر تاب­ آوري به عنوان مقولات اصلي شكل دهنده­ الگوي پيشنهادي تاب­ آوري بوم شناسانه شهر در قالب شش زمينه­ اصلي (ساختار طبيعي، عملكردها و فرآيندهاي بوم ساخت، عملكردها و فرآيندهاي اجتماعي اقتصادي، شكل شهر، نهادها و دانش و آگاهي) تبيين شده­ اند. نتايج مقاله نشان مي­ دهد كه تاب­ آوري بوم شناسانه شهرها بر مبناي دانش بوم­ شناسي شهري، تحت تأثير برهم كنش ­هاي پويا ميان فرآيندهاي اجتماعي اقتصادي و زيستي فيزيكي قرار دارد كه الگوي تدوين شده و معيارهاي تنظيم شده در اين مقاله، امكان ارتقاي تاب­ آوري شهرها را ميسر مي­ سازد. الگوي پيشنهادي راهنماي كلي براي برنامه ­ريزان، طراحان و مديران شهري در راستاي دستيابي به تاب­ آوري بوم شناسانه در شهرهاست. همچنين با توجه به يكپارچه ­سازي مقولات تأثيرگذار بر تاب­آوري، خلأ شناسايي شده ناشي از عدم وجود چارچوبي منسجم در خصوص بعد بوم شناسانه تاب­آوري را نيز پوشش مي­ دهد.