تحليل فقهي مباني لزوم يا جواز عقد شركت از منظر فقه اسلامي با نگاهي به رويه قضايي ايران

Analysis of the Legal Foundations of Binding Nature of Participation Agreement from View of Islamic Law with Emphasize of Jurisprudence of Iran

به علت ماهيت ويژه عقد شركت، در رابطه با لازم يا جايز بودن آن، اختلاف‌نظرت اساسي وجود دارد. درحالي‌كه برخي از فقها عقد شركت را مطلقاً جايز دانسته و در اين رابطه ادعاي اجماع مي‌نمايند، بعضي ديگر از فقها اين عقد را مطلقاً عقدي لازم دانسته و گروه سوم از فقها، عقد شركت را داراي ماهيتي دوگانه مي‌دانند و در قسمت ايجاد اشاعه، لازم و در قسمت اعطاي نيابت در تصرف، جايز قلمداد مي‌نمايند. اين اختلاف‌نظرت به‌تبع فقه، به دكترين حقوقي و رويه قضايي نيز كشيده شده است. در اين مقاله با رويكردي تطبيقي به مذاهب مختلف اسلامي، با تجزيه‌وتحليل دلايل موافقان و مخالفان لزوم يا جواز عقد شركت، با تأكيد بر پاسخ‌هاي حلي و نقضي كه به دلايل مخالفان و موافقان لزوم يا جواز اين عقد داده مي‌شود، درنهايت اين نتيجه حاصل مي‌گردد كه با توجه به ابهام قانون مدني و با عنايت به نظر فقهاي بزرگي چون شهيد ثاني و سيد محمدكاظم طباطبايي يزدي و با توجه به اصل 167 قانون اساسي، مي‌بايست ديدگاه سوم را صحيح قلمداد نماييم، امري كه دكترين حقوقي و رويه قضايي نيز به آن تمايل بيشتري دارد.

This article takes a comparative approach to various Islamic sects and lays emphasis on Shiite references while taking benefit from analytical and descriptive method , and after examining the basis upon which the binding and revocable character of contracts lies and analyzing the arguments presented by proponents and opponents of the binding or revocable character of partnership and presenting contradictory and solving answers to the view holders, leads in the end to the conclusion that considering the vagueness of the civil code and despite the opposing viewpoints of some Islamic jurists and on the other hand, based on the approach adopted by high-profile jurists such as Shahid-e- Sani and Seyed Mohammad Kazem Tabatabaee , known as Saheb Orva and the attention of the article 167 of the Constitution, partnership contract should be recognized as having a binding character as far as its shareholding making aspect is considered and revocable with regard to the fact that partners acquire the right to control and lay hands on the shared property . This trend is supported more by the doctrine as well .