بررسي و تحليل روايات تفسيري فريقين در تعيين مصداق آيه پانزدهم سوره احقاف

An Analysis on the Interpretative Narratives of the Shiite and Sunni in Determining the Denotation of the Fifteenth Verse of the Quranic Chapter al-Ahqaf

آيه پانزدهم سوره احقاف در مقام سفارش كلّي به تمامي انسان‌هاي نيكوكار بوده و مصداق آن عام است. مطابق اين آيه، دليل نيكي فزون‌تر به مادر، رنج‌هاي وي در دوران بارداري و زايمان فرزند است. با اين حال، برخي از مفسّران فريقين بر پايه روايات، آيه را به فردي خاص تطبيق مي‌كنند. در نظر مفسّران اهل سنت، آيه در شأن ابوبكر نازل شده است؛ چراكه او در ميان مهاجران تنها كسي بود كه پدر و مادرش مسلمان بودند و در چهل‌سالگي، سپاس‌گزاري از نعمتي را كه بر پدر و مادرش ارزاني شده است درخواست كرد. حال آنكه چنين تطبيقي مخالف شواهد تاريخي است و رواياتي هم كه به آن استناد شده ضعيف است. از سوي ديگر، بر پايه برخي احاديث معتبر در منابع شيعه، آيه بر امام حسين (ع) تطبيق شده است. شواهدي چند بر تطبيق آيه بر ايشان به عنوان مصداق برتر دلالت دارد؛ مانند تفاوت مرجع ضمير آيه با آيات پيشين، وضعيت ويژه ترسيم‌شده براي بارداري و وضع حمل، كيفيت دعاي موجود در آيه و تخمين آن با حيات امام حسين (ع). بر اين اساس، حضرت زهرا (س) با يقين از شهادت امام حسين (ع)، هنگام بارداري و وضع حمل دچار رنجي دروني بود؛ هرچند به جهت امتداد امامت و ولايت در نسل امام حسين (ع)، رضايت كامل داشت.

The fifteenth verse of the Quranic chapter al-Ahqaf is a general commandment to all the righteous people and its denotation is universal. According to this verse, the reason for God’s command for man to be more dutiful and kinder to his mother is due to her suffering during the period of pregnancy and childbirth. Nevertheless, based on some narrations, some Shiite and Sunni exegetes have denoted this verse to a specific person. According to the Sunni exegetes, this holy verse was revealed in honor of Abu Bakr; this is because he was the only one among the immigrants whose parents were Muslims. Likewise, at the age of 40, he asked for the blessings that Allah the Almighty had bestowed upon his parents. On one hand, such a comparison is contrary to the historical evidence and the narratives cited are also weak. On the other hand, according to some authentic hadiths in the Shiite sources, this verse was revealed in honor of Imam Hossein. Several peaces of evidence suggest that this verse is in the honor of the Imam as a superior denotation. For instance, the difference between the reference of the pronoun in this verse and the previous verses, the specific situation of pregnancy and childbirth that is described here, the manner of the prayer in the verse, and its appraisal with the life of Imam Hossein. Owing to this reason, when Lady Fatima became aware of the martyrdom of Imam Hossein, she endured internal suffering during her pregnancy and delivery; this was in spite of the fact that she was fully satisfied with the continuation of imamate and guardianship from the generation of Imam Hossein.