تحليل تأثير تفكرات اقبال لاهوري و باروخ اسپينوزا در باب آزادي در مبارزه با استكبار و استعمار در جهان اسلام مطالعه موردي پا كستان

اسلام به عنوان يك مجموعه به هم پيوسته و هماهنگ است. بدين لحاظ هر كدام از اجزاء در جايگاه خاص خودشان قرار دارند. نظام سياسي – اجتماعي اسلام كه يكي از اجزاء اين مجموعه است بيانگر اين واقعيت است كه قلمرو دين از قلمرو شخصي و خصوصي فراتر رفته و به مسائل اجتماعي نيز توجه دارد. لذا اسلام از يك طرف؛ عدالت، مساوات، برابري، آزادي، اخلاق و تهذيب نفس را مورد توجه قرار داده و از طرف ديگر؛ تجارت، رفاه، جنگ، صلح، امنيت و حكومت را براي جامعه اسلامي خواستار است. از اين رو بايد اشاره داشت كه آزادي، يكي از بحث انگيزترين موضوعات جوامع بشري در دنياي معاصر است. اين موضوع با وجودي كه مدام مورد بحث و مناظره بوده و صاحب نظران چيره دستي نيز به طور مكرر به تحقيق، تفسير و تبيين آن پرداخته‌اند، ولي به دليل ماهيت خاصي كه دارد؛ از طرفي جزء مهم‌ترين حقوق اساسي افراد در جامعه مطرح بوده و از طرف ديگر همواره با منافع ارباب قدرت و ديدگاه‌هاي اقتدارگريانه مكتب‌هاي تربيتي، به نحوي در تعارض بوده است، در هاله‌اي از ابهام باقي مانده و توفيق حصول وفاق بر سر تفسير آن به دست نيامده است. لازم به ذكر است كه اسپينوزا از بزرگ‌ترين خردگرايان فلسفهٔ قرن هفدهم و زمينه‌ساز ظهور نقد مذهبي و همچنين عصر روشنگري در قرن هجدهم است و همچنين اقبال لاهوري فيلسوف و سياستمدار و متفكر مسلمان پاكستاني بود كه اشعار زيادي نيز به زبان‌هاي فارسي و اردو سروده است. اقبال نخستين كسي بود كه ايده يك كشور مستقل را براي مسلمانان هند مطرح كرد. مقاله حاضر مي‌كوشد تا به روش توصيفي _تحليلي و مبتني بر ابزار كتابخانه‌اي و اسنادي، تحليل تأثير تفكرات اقبال لاهوري و باروخ اسپينوزا در باب آزادي در مبارزه با استكبار و استعمار در جهان اسلام مطالعه موردي پا كستان بپردازد.