آيندهٔ روابط ايران و روسيه بر سر سوريه (همكاري يا منازعه؟)

از سال 2011، سوريه ميدانِ بروز جنگي تمام‌عيار بوده كه انواع كنشگران اعم از داخلي، منطقه‌اي و فرامنطقه‌اي و نيز دولتي و غيردولتي را درگير ساخته است؛ به گونه‌اي كه مي‌توان گفت اين كشور بين‌المللي‌ترين جنگ داخلي در دوران پس از جنگ سرد را تجربه كرده است. در اين چارچوب، از ميانِ دولت‌هاي درگير در اين جنگ، همكاري ايران و روسيه از يك‌سو نقش مهمي در جلوگيري از سرنگوني دولت بشار اسد و از سوي ديگر شكست داعش و روند نابودي يا تضعيف ساير گروه‌هاي تروريستي داشته است. اما آنچه در اين ميان اهميت دارد، چشم‌انداز اين روابط همكاري‌آميز بر سر سوريه به دنبال ماندگاري دولت بشار اسد و نابودي يا تضعيف تروريسم در اين كشور است. هدفي كه در اين مقاله دنبال مي‌شود اين است كه بر اساسِ روندهاي امنيتي موجود در عرصه‌هاي ديپلماتيك و ميدانيِ سوريه، از يك سو نشان دهد آيا ايران و روسيه به عنوان دو كنشگر فعال در منازعه سوريه همكاريِ كنوني را تداوم خواهند بخشيد يا به سمت منازعه خواهند رفت و از سوي ديگر، جمهوري اسلامي ايران چه تدابيري را مي‌تواند براي تأمين بهينهٔ منافع خود يينديشد. در اين چارچوب، با بهره‌گيري از رويكرد آينده‌پژوهي و با اتكا به روش سناريو نويسي، حالت‌هايي را كه مي‌تواند در مناسبات ايران و روسيه بر سر سوريه پيش آيد، بررسي و الزامات راهبرديِ هريك از آن‌ها براي جمهوري اسلامي ايران تحليل مي‌شود. يافته‌هاي نوشتار حاكي از آن است كه از ميان سه سناريويِ كليِ غلبه همكاري، حركت به سمت غلبه منازعه و هم‌آينديِ همكاري/منازعه، سناريويِ سوم محتمل‌ترين به نظر مي‌رسد؛ چراكه دو كشور به صورت همزمان از يك‌سو دغدغه‌هاي ژئوپوليتيك و ايدئولوژيكِ مشترك و ماندگار و از سوي ديگر راهكارها، برنامه‌ها و سياست‌هاي متفاوتي در قبال تحولات سوريه براي رفع اين دغدغه‌ها دارند؛ در همين راستا، پيشنهاد مي‌شود كه جمهوري اسلامي ايران حوزه‌هاي منازعه و همكاري ميان دو كشور در سوريه را شناسايي كند و بر سرِ مديريت آن‌ها با روسيه به يك دستوركار مشترك برسد.