حل و فصل اختلافات قراردادهاي تجاري بين المللي از طريق ميانجيگري - داوري با تاكيد بر نظام حقوقي ايران

(Med-Arb in International Commercial Contracts (with Focus on Iran’s Legal System

يكي از روش‌هاي تركيبي و يكپارچه حل ‌و فصل اختلافات ميانجيگري-داوري است كه از يك‌سو مزيت فرايند منعطف، غير قضايي و مذاكره محور ميانجيگري و از سوي ديگر، مزيت قطعيت روش داوري را در قالب يك فرايند واحد رسيدگي (و نه به‌صورت روش‌هاي جداگانه) دربردارد. در اين نوشتار، اين شيوه حل و فصل اختلافات از منظر نظام‌هاي حقوقي معتبر ماهيت شناسي شده و رويكرد مراكز مهم حل‌وفصل اختلافات دنيا در اين خصوص تحليل‌ گرديده و فرصت‌ها و چالش‌هاي اتخاذ اين روش در قراردادهاي بين‌المللي از منظرهاي حقوقي، اقتصادي و مديريتي تحليل شده است. عليرغم اينكه ميانجيگري-داوري به لحاظ اقتصادي كاراتر بوده و به لحاظ مديريتي نيز به دليل انعطاف‌پذيري، كنترل بيشتري بر فرايند به طرفين اعطا مي‌كند، اما در خصوص اجراي توافقات حاصل از اين روش، فروض و چالش‌هايي وجود دارد كه در اين مقاله به آن پرداخته شده است . در پرتو نظام حقوق داوري داخلي و بين‌المللي ايران، در فرضي كه دريك فرايند واحد ميانجيگري-داوري، طرفين در همان مرحله ميانجيگري اختلافات خود را حل نمايند و پروسه داوري شروع نشود، امكان اينكه توافق مزبور به‌صورت راي داوري مبتني بر رضايت صادر شود و ميانجي صرفاً جهت تبديل توافق طرفين به راي داوري تغيير نقش دهد، موجب عدم امكان بهره‌مندي اين روش از حمايت‌هاي قانوني از داوري در اجراي راي ازجمله كنوانسيون نيويورك خواهد شد.

Med-Arb is one of the hybrid and integrated dispute settlement mechanisms which embodies flexibility, non-judicial and negotiate-oriented benefits of "mediation" and finality advantage of "arbitration" simultaneously and in a single process. In this article, med-arb nature is identified through a comprehensive comparative legal study including major legal systems and procedural rules of leading dispute settlement institutions. Opportunities and challenges of adopting med-arb in terms of legal, economic and managerial perspectives is analyzed. Although this method provides parties with a huge flexibility, control over the process and great efficiency (in relation to other dispute settlement mechanisms), some serious challenges regarding enforcement of awards in international contracts exist. In light of International Commercial Arbitration Act of Iran and Civil Procedure Code (regarding domestic arbitration rules), in case that parties reach agreement in the first phase (mediation), it is not possible that mediator only serve as arbitrator so that be powered to change the mediation agreement into an arbitral award. However, if parties fail to reach agreement in the first phase and arbitration initiates accordingly, their settlement in this stage can be regarded as consent award and be subject to benefits of enforcement of international arbitration awards.