عقل در مباني تحليل اقتصادي حقوق در مقايسه با حقوق اسلامي (با تكيه‌ بر انگاره‌هاي علامه طباطبائي (ره))

The intellect in the Fundamentals of Economic Analysis of Law in Comparison with Islamic Law (Based on Allameh Tabataba'i's Ideas)

تحليل اقتصادي حقوق تلاشي جذاب و چالش‌برانگيز براي به كار گرفتن مفاهيم و روش‌هاي استدلال اقتصاد مدرن مبتني بر عقل اقتصادي يا عقل ابزارگرا است تا فهمي عميق‌تر و عقلاني‌تر نسبت به مشكلات حقوقي به دست آيد آنچه در نگاه رويكرد شناسي به اين مكتب مشهود است اهميت مقاصد و اهداف در حكمت عملي (بايدها و نبايدها) و نقش عقل به عنوان طراح ابزارهاي تامين مقاصد است كه ديد بشر را گسترش مي‌دهد و از جمود خارج نموده و همواره بشر را به طراحي ابزارهايي بهتر رهنمون مي سازد؛ حال تبيين چنين جايگاهي براي عقل انسان در فلسفه فقه نيازمند مداقه و بررسي است. آنچه از بررسي مكاتب فقه و حقوق اسلامي به دست مي‌آيد آن است كه در فقه اسلامي مكتب فقه مقاصدي و ديدگاه علامه طباطبايي(ره) چنين رويكردي را دارد و اين عقل بشر است كه ابزارهاي لازم را براي وصول به غايات مدنظر طراحي و جرح‌وتعديل مي‌نمايد لذا به نظر مي‌رسد عقل ابزارگرا از اين حيث مورد تأييد شارع باشد وبرخي تعابير مانند مصالح مرسله واستصلاحات ... نيز با همين رويكرد مطمح نظر انديشمندان مسلمان بوده است و نظريه اعتباريات مرحوم علامه طباطبايي نيز با مكتب فقه مقاصدي قرابت مبنايي دارد.