رضايتِ مجرم به عنوان پيش شرطي در تعيين كيفر: مباني و جلوه ها در نظام كيفري ايران

Consent of Offender to Sentencing: Foundations and Reflections

رضايت از حيث تعريفي، مفهومي پيچيده است؛ رضايت از منظر مجرم، كمتر در حقوق كيفري مورد توجه بوده است. رضايتِ مجرم خود از محورهاي مختلفي مي‌تواند مورد بحث قرار گيرد؛ رضايتِ مجرم بر مجازات در فلسفه‌ي حقوق كيفري، رضايت مجرم در حقوق كيفري شكلي و فرايند عدالت كيفري و رضايت مجرم در كيفردهي. اين مقاله درصدد است تا رضايتِ مجرم بر مجازات را در كيفردهي مورد بحث قرار دهد. اخذ رضايت از مجرم براي انتخاب نوع پاسخ و واكنش كيفري، امري استثنايي است. قانون مجازات اسلامي (مصوب 1392)، در سه مورد، اعمال مجازات توسط دادگاه را منوط به اخذ رضايت مجرم نموده است. اين سه نوع مجازات عبارت‌اند از نظام نيمه آزادي (ماده 57)، نظارت الكترونيكي (ماده 62) و خدمات عمومي رايگان (ماده 84). اين مقاله، با نگاهي به تجربه‌هاي تطبيقي، درصدد واكاوي مباني اين موضوع و جلوه‌هاي آن در نظام حقوقي ايران است. احترام به حق خودمداري، ارزش انسانيت و اصل خود تعييني و قراردادي‌سازي فرايند كيفري از جمله مباني اصلي پذيرش رضايت مجرم در كيفردهي است؛ هرچند به نظر مي‌رسد كه قانون‌گذار در هر يك از انواع مجازات‌ها به هدف خاصي نظر داشته است. در نظام نيمه‌آزادي مبناي اخذ رضايت، حق بر خودمداري و اصل خود تعييني است؛ در نظارت و مراقبت الكترونيكي، نقض حق خلوت مجرم به عنوان يك شهروند و توجيه اخلاقي اين مداخله از رهگذر اخذ رضايت از مجرم؛ و در خدامت عمومي رايگان، به دنبال ايجاد مفارقه بين مجازات كاركردگرا و صرف كار اجباري و اطمينان از اجراي دستورهاي توسط مجرم، است.

Consent is a complicated concept for definition. There are three approaches in definition of consent. In subjective prospective consent is minded concept and in the objective prospective consent is an action which must be expressed and in the last one the consent has both characteristics. Consent of victim in criminal law is a conventional subject in general part of criminal law. In this context consent is an excuse or defense. Therefore consent transform a theft to gift and decriminalize the rape. Consent of offender is less discussed in the criminal law. Consent of offender has various dimensions: consent of offender to punishment in philosophy of punishment; consent of offender in criminal procedure law and consent to sentencing. This article seek to explain about consent to sentencing. Consent of offender to punishment is an exceptional issue because in the modern criminal law the punishment is a sole state instrument for inflicting the pain and suffering. In Islamic criminal Code (2014) in three cases the constant of offender is necessary for sentencing. Semi-detention, electronic surveillance and community punishments. Respecting to the right of autonomy and human being’s dignity and contractualisation of criminal law is principal reasons of this matter.