دسته‌بندي روايات تاريخي در مجمع البيان

The Categorization of Historical Narratives in Majma’ al-Bayān Commentary

هدف از پژوهش حاضر، گونه‌شناسي و دسته‌بندي روايات با كاركرد تاريخي در تفسير مجمع‌البيان است. الگوي مورد استفاده در اين مقاله، گونه‌شناسي مبتني بر روش است. گونه‌شناسي مبتني بر روش در حوزۀ تفسير قرآن الگويي است كه با توجه به سه نوع رويكرد رابطه‌نگرانه، كاركرد‌گرايانه و ساختار‌گرايانۀ دانشمندان علوم حديث به گونه‌بندي و تحليل گونه‌ها مي‌پردازد. در مطالعۀ حاضر اين نوع از گونه‌شناسي رويكردي توصيفي ـ تحليلي به سنخ‌شناسي كاركرد‌گرا در روايات دارد. بر همين اساس سه دسته روايت ــ شامل روايات ترتيب نزول سوره‌ها، روايات اسباب نزول و حاكي از فضاي صدور سوره‌ها، و روايات حكايت‌‌كنندۀ جزئيات قصص و داستان‌هاي انبياء و اقوام پيشين ــ تحت عنوان كاركرد تاريخي روايات گونه‌‌بندي و تحليل مي‌شوند. نتايج اين مطالعه نشان مي‌دهد روايات ترتيب نزول و بخش عمدۀ روايات اسباب نزول حاوي اطلاعاتي است از وقايع تاريخي يا وقايعي كه در شكل‌‌گيري تاريخ بعد از اسلام اهميت داشته‌اند. همچنين، روايات حكايت‌كننده جزئيات قصص، شامل 308 روايت است كه با توجه به كاركرد تاريخي آن‌‌ها در 9 نوع مختلف قابل دسته‌بندي است.

The purpose of the study is examining the typology of Hadiths with the function of historiography in Majma' al-Bayan. The model used in this article is the Methodology-based Typology. Methodology-based Typology in the field of Qur'anic interpretation is a model that classifies and analyzes three types of Hadith scholars’ approaches, i.e. relationalist, functionalist and structuralist. In this paper, this kind of typology has a descriptive-analytical approach to functional typology in Hadith. Accordingly, three categories of narration, including the narrations of the Sura-revelation- based, the narrations of the Sura-cause-based (the atmosphere of the revelation of Sura), and the narratives narrating the details of the tales (Qasas) and stories of the prophets and ancient tribes, are categorized and analyzed as the historiographical function of Hadith. The results of this study show that the narrative-revelation- based and most of the narrative-cause-based contain information about historical events or events that were important in the formation of post-Islamic history. Also narratives narrating details of the Qasas, include three hundred and eight narratives, which according to its historiographical function, can be categorized in nine different types. According to the findings of the study, it can be said that historiographical Hadiths are an essential prerequisite for explanation of Qur’anic verses and have an explanatory-interpretive role in the interpretation of history-bounded Qur'anic verses.