شهيد از گواه محكمه تا كشتۀ راه دين: زمينه‌هاي قرآني شكل‌گيري انگاره

The development of The Qur’anic idea “al-Shahid” from Court Witness to the Martyr: Quranic background for the formation of the concept

شكل‌گيري دين اسلام همچون همۀ ديگر جنبش‌هاي بزرگ و تاريخ‌سازْ مرهون ازجان‌گذشتگي‌هاي فراوان بود. اين‌گونه، از نخستين روز‌هاي آنْ مرگِ ايثارگرانه براي پيش‌بُردِ آرمان مقدسْ ارزشي مهم تلقي شد. براي اشاره به اين مرگ در قرآن استعارۀ «مرگ در راه خدا» كاربرد يافت؛ استعار‌ه‌اي كه كاربرد گستردۀ خود را براي دلالت بر اين معنا به نفع تعبير ديگري از دست داد و از گذشتۀ دوري كه زمان دقيقش را هنوز نمي‌دانيم، تعبير «شهادت» جاي آن را گرفت؛ اصطلاحي كه در زبان عربي پساقرآني به معناي گواهي دادن در مَحاكم است و غالب كاربرد‌هاي قرآني‌اش نيز بر همين معنا بازگردانده مي‌شود. نمي‌توان به‌سادگي دريافت چه تشابهي ميان مرگ ايثارگرانه با چُنين گواهي دادني زمينه‌ساز كاربرد اين استعاره شد، برقراري چُنين ارتباطي در چه دور‌ه‌اي و متأثر از چه عواملي روي داد، و اين تعبير تا دلالت بر مرگ قِدّيسانه چه مراحلي را طي كرد. پي‌جويي كاربرد‌هاي تعبير شهيد و هم‌خانواده‌هاي آن در قرآن از نگاه انتقادي و بازفهم معناي شهادت قرآني براي تحليل اسباب و علل و زمينه‌‌هاي برقراري پيوند يادشده موضوع اين مطالعه است.

The formation of Islam, like all other great and historic movements, was owed to many sacrifices. Thus, from its earliest days, selfless death was considered an important value for the advancement of the sacred ideal. The metaphor of "death in the way of God" was used in the Qur'an to refer to this death; A Metaphor that lost its widespread use to indicate this meaning in favor of another meaning, and from the distant past whose exact time we do not yet know, the term of "martyrdom or Shahadah" took its place; The term in the post-Qur'anic Arabic language means to testify in court cases, and most of its Qur'anic uses are translated in the same sense. It is not easy to see the similarities between self-sacrificing death and the testifying which caused the use of this metaphor, we also do not know the period in which such replacement took place, and the steps that led to the application of such a term for sacred death. Searching for the applications of the interpretation of the martyr and his family in the Qur'an from a critical point of view and understanding the meaning of the Qur'anic “Shahadah” to analyze the causes and elements and grounds for establishing the mentioned replacement is the subject of this study.