نگرشي نو بر مفهوم «شرط نامشروع» و اثر آن بر صحت عقد از ديدگاه مذاهب خمسه و حقوق ايران

عقود و متعلقات آن به جهت ارتباط عميق و پيچيده‌اي كه با ساحت‌هاي مختلف زندگي بشر دارند، از اهميت ويژه‌اي برخوردارند. يكي از متعلقات مهم عقود، شروط هستند كه به‌واسطه رابطه‌اي كه با عقود دارند، مي‌توانند بر صحت يا عدم صحت آن مؤثر باشند. در پژوهش پيش رو كوشيده شده به روش اسنادي و با استفاده از روش توصيفي‌، تحليلي به اين پرسش اساسي پاسخ داده شود كه تعريف و اثر «شرط نامشروع» بر صحت عقود در فقه و حقوق ايران چيست؟ نتايج اين پژوهش نشان ميدهد، تعاريف فقها از شرط نامشروع با وجود تفاوت ظاهري به يك مفهوم بازميگردد. علاوه بر اين، درباره اثر آن بر صحت عقود ميان فقها اختلاف است؛ عدهاي آن را فاسد و غير مفسد، عقد و برخي آن را فاسد و مفسدِ عقد ميدانند و درنهايت، برخي قائل به تفصيل شدند كه از ميان تفاصيل، به نظر ميرسد تفصيل مرحوم نجفي(صاحب جواهر) نسبت به ساير تفصيل ها دقيقتر باشد، زيرا ويژگيها و احوالات شرط نامشروع و نحوه تأثير آن را بر عقد مورد بررسي قرار داده است. در اين تفصيل ايشان معتقد است شرط نامشروع فاسد است، اما مفسد عقد نيست، مگر اينكه مستلزم انتفاي شرطي از شروط صحت عقد باشد. قانون مدني از نظريه نخست تبعيت نموده است كه البته به نظر ميرسد از اين ميان، نظريه تفصيلي صاحب جواهر، مطلوبتر و در عين حال دقيقتر است.