جايگاه تذكر قرآني و افلاطوني در مثنوي معنوي

The Status of Quranic and Platonic Tazzakor in “Mathnawi”

واژه تذكر، از واژه‌هاي كليدي قرآن كريم و برخوردار از پيشينه‌اي طولاني، در مباني فلسفي، اخلاقي و عرفاني است. بين مفهوم تذكر در فلسفه و به ويژه آنچه از نظريه تذكر يا مثل افلاطوني برداشت مي‌شود، با آنچه از حقيقت تذكر در قاموس فرهنگ قرآني نمود يافته، تفاوت‌هاي عمده‌اي ديده مي‌شود. مثنوي معنوي مولوي، به عنوان يكي از منظومه‌هاي بلند عرفاني، كه تحت تاثير مستقيم آموزه‌هاي قرآني سروده شده، از جمله آثاري است كه هم به تشريح مفهوم تذكر افلاطوني پرداخته و هم جلوه‌هاي متنوعي از تذكرات قرآني را در خود جاي داده و در مقام‌ها و موقعيت‌هاي مختلف به نحوي زيبا، از آنها بهره برده است. در اين مقاله تلاش شده، با تبيّن مفاهيم تذكر در جلوه‌هاي فلسفي و قرآني، بازخورد آنها را در عرصه مثنوي معنوي مولوي مورد بررسي قرار گرفته و نگاه عميق اين عارف و انديشمند بزرگ در زمينه‌هاي ياد شده واكاوي شود.

The word tazakkor (reminding) is one of key words in the holy Quran and has a long history in philosophical, ethical and Islamic mystic fundamentals. There are significant differences between the concept of tazakkor in philosophy, particularly what is derived from the theory of tazakkor or Platonic archetypes, and what is understood from the truth of tazzakor in the context of Quranic culture. Molavi's “Mathnawi”, as one of the exalted, mystic works of poetry, which has been directly influenced by Quranic teachings, is among the works that both explicates the concept of Platonic tazakkor and incorporates various manifestations of Quranic tazakkors and beautifully exploits them in various positions and places. This article attempts to explain the philosophical and Quranic manifestations of the concept of tazakkor and their reflections in Molavi's “Mathnawi” and to delve into the profound outlook of this great mystic and scholar.