كليدواژه :
محمد طه , نسخ معكوس , نسخ تمهيدي , رسالت دوگانه
چكيده فارسي :
در پيِ تعارضِ سنت و مدرنيته، نظريات نويي از سوي دگرانديشان ديني مطرح شد كه يكي از اين نظريات در حوزه علوم قرآن، نظرية «نسخ آيات الفروع و بعث آيات الاصول» محمود محمد طه - صوفي و انديشمند سوداني- است كه به خاطر پيوند وثيقش با كارآمدي يا ناكارآمدي احكام قرآن نيازمند بررسي است. سخنان طه نشان مي‌دهد كه وي علاوه بر نظريه خود، به نسخ مصطلح نيز باور داشته است. نظريه طه را «نسخ معكوس» نام نهاده‌اند اما اين نامگذاري دقت لازم را ندارد و بهتر آن است كه اين نظريه را جزء نسخ تمهيدي- با بسطِ دامنه مصداقي آن- بدانيم زيرا طه از نسخ مدني بوسيله مكي سخني نگفته است و عنوان نظريه او نيز ناظر به اين نسخِ وارونه نيست. بنابراين مراد او اين است كه آيات مكي اصل و آيات مدني فرعند و با توجه به مانايي اصل و ناپايداري فرع، بايد آيات‌الفروع را با قوانين نو روزآمد كرد. نويسندگان مقاله، با بررسي نظرية مزبور به روش توصيفي- تحليلي، اشكالات ذيل را در اين نظريه قابل توجه مي‌دانند: عدم اعلام تغيير پيام ابديِ آيات مكّي بر اساس مقتضيات سياسي مدينه از سوي پيامبر(ص)، عدم اعتراضِ مسلمانان به تغيير بنيادين پيام ابدي آيات مكّي، تقدّم زماني ناسخ بر منسوخ در نظرية طه درحالي‌كه شرط تحقق نسخ، تأخّر ناسخ نسبت به منسوخ است، عدم ارائة دليل براي اصل دانستن همة آيات مكّي و فرع دانستن همة آيات مدني و وجود تناقض در مبنا و فروع اين نظريه.
چكيده لاتين :
One of the theories about abrogation of Quran is Naskh Ma’kus. This is Muhammad Taha’s theory or attributed to him. The religious thought of Taha includes two main elements, Sufi thoughts and new theories, and Naskh Ma’kus is derived from both of them. There is also another type of abrogation in Taha’s works, is called Naskh Tamhidi .Abrogation has been reflected in Taha's opinions in two main ways: First, Meccan verses ,which are regarded as the original verses, can refute(abrogate) Madinan verses as the marginal. Second, Meccan verses ate regarded as original whereas Madinan verses are regarded as marginal. So something that is marginal is to be temporary and contingent with the expediencies of the spactial, temporal, and addressees. In current study, the above-mentioned theory was delved into in the light of descriptive-analytic- critical. The findings of study indicated that the theory bears some limitations including : Lack of promulgating the changes in eternal message related to Maki verses based on political expediencies of Madinah from the part of Holy Prophet, the lack of objection from the part of Muslims as far as fundamental changes in eternal message of the Maki verses are voncetned, priority of abrogating over abrogated in Taha's theory while the conditions required for the realization of abrogation depends on temporal deferment of abrogating over abrogated, lack of evidence for regarding Meccan verses as original , for Madinan verses as marginal , the existence of contradiction in foundation and marginality of Taha' theory
