خوانش روان‌شناختي معراج نبوي

A psychological reading of Isra and Miraj

هدف از نگارش مقاله حاضر خوانش روان‌شناختي سفر معنوي حضرت نبي اكرم (ص) به­ عنوان نمونه عالي رشد و شكوفايي رواني و معنوي مي‌باشد. هرچند الگوهاي شكوفايي رواني قبلاً توسط روان‌شناساني چون مازلو، راجرز، يونگ و فرويد ارائه شده‌اند، اما اين الگوها در نهايت ژرف‌انديشي به خودشكوفايي و فرديت‌يابي اشاره نموده‌اند كه سازه‌هاي مبهمي هستند كه به‌خوبي تعريف و تفسير عميق نشده‌اند. در مسير اين مطالعه، علاوه بر قرآن كريم، احاديث و معراج‌نامه‌هاي مختلف، متون عرفاني و سازه‌هاي روان‌شناسي اعماق نيز مورد مداقه قرار گرفته‌اند. با رويكردي تحليلي نشان داده شد كه معناي باطني معراج در ارتباط انسان با درون خويشتن و تحقق بخشيدن به پتانسيل شكوفايي فطرت مي‌باشد. شكوفايي مراحلي دارد كه شامل فراروندگي و پيمودن مراحل عرفاني مي‌باشد كه به‌صورت نمادين به‌عنوان هفت آسمان مطرح شده‌اند. علاوه بر سفر آسماني كه به‌صورت عمودي پرواز روح مصفا را به ذهن متبادر مي‌سازند، سفر زميني از كعبه به بيت‌المقدس (سفر افقي) نيز مورد واكاوي قرار گرفته است. درنهايت، معراج نبوي مي‌تواند به‌عنوان الگوي جديدي در روان‌شناسي مثبت اسلامي مطرح شود و در تحقيقات آتي با رويكرد ميداني و رويكرد تاريخي نيز مورد مطالعه قرار گيرد.

The present paper makes some attempts to provide a psychological reading of Prophet Muhammad’s Night Journey, introducing it as a perfect example of the psychological and spiritual flourishing model. Although some flourishing models have been formerly proposed by psychologists like Maslow, Rogers, Jung, and Freud, they have merely emphasized self-actualization and individuation which seem somehow ambiguous constructs that have not been deeply explained. To accomplish the current study, in addition to the Holy Quran, Ahadith, and Miraj-Namehs, the mystical texts and the constructs of depth psychology were scrutinized. Through an analytical approach, it was demonstrated that the inner sense of Mohammad’s ascent to heaven might refer to human's relationship with Self and the actualization of innate flourishing potentials. Flourishing requires transcending and going through mystical stages symbolized as Seven Heavens. Together with the heavenly journey, as the vertical flight of the purified soul, the earthly journey from Kaaba to Jerusalem (horizontal journey) was also analyzed. Ultimately, the Night Journey can be introduced as a novel model of flourishing in positive psychology from Islamic perspective; and it may be approached through field research and historical research in future studies.