مطالعۀ تطبيقي ترتيبات مالي قراردادهاي نفتي و منافع كشورهاي توليدكنندۀ نفت

A Comparative Study of the Fiscal Arrangements of Petroleum Contracts and Benefits of Oil Producing Countries

نظام مالي قراردادهاي نفتي بالادستي، مجموعه‌اي از عناصر و ابزارها شامل بهرۀ مالكانه، ماليات‌ها، مشاركت در توليد، انواع دستمزد (حق‌الزحمه) و ... است كه تعيين‌كنندۀ چگونگي تسهيم منافع و درآمد حاصل از منابع نفت و گاز بين دولت ميزبان از يك سو و شركت‌هاي نفتي بين‌المللي از سوي ديگر است. اينكه دولت‌ها و شركت‌هاي نفتي كدام‌يك از ابزارهاي مالي را در يك قرارداد نفتي به‌كار گيرند، به ملاحظات زيادي بستگي دارد. اين پژوهش در نظر دارد به روش توصيفي- تحليلي، ضمن بررسي ويژگي‌هاي اصلي ترتيبات مالي تعدادي از كشورهاي بزرگ توليدكنندۀ نفت و گاز، به تبيين عوامل تأثيرگذار بر گرايش كشورهاي ميزبان در به‌كارگيري هريك از انواع ترتيبات و شروط مالي در قراردادهاي نفتي پرداخته، سپس جايگاه قراردادهاي جديد نفتي ايران را از اين منظر بررسي نمايد. با اين رويكرد و فارغ از نوع قراردادهاي نفتيِ به‌كار گرفته‌شده (شامل امتيازي، مشاركت در توليد و يا خدماتي)، تفاوت‌هاي قابل ملاحظه‌اي در ماهيت ترتيبات مالي قراردادهاي نفتي كشورهاي مختلف (اعم از كشورهاي صنعتي و توسعه‌يافته در مقايسه با كشورهاي درحال توسعه) مشاهده مي‌شود كه اين تفاوت‌ها عمدتاً برگرفته از شرايط اقتصادي و ميزان وابستگي كشورهاي توليدكننده به درآمدهاي نفتي و نيز قدرت حاكميتي و نظارتي كشورها است.