مسؤوليت مدني ناشي از افترا در نظام حقوقي كامن لا با رويكرد تطبيقي در حقوق ايران

Civil liability due to defamation in the common law legal system with an comparative approach in Iran’s law

در نگرش به سير تاريخي­ افترا در نظام حقوقي كامن لا در مي­ يابيم كه اين مفهوم، به­ رغم حفظ جايگاه سنتي خود به عنوان يك جرم، در قلمرو مسؤوليت مدني نيز رخنه كرده است و امروزه به عنوان يك شبه جرم شناخته شده، در صدد ايجاد نوعي موازنه ميان حق آزادي بيان و ضرورت حفظ حريم خصوصي است. تنشي كه به يكي از پيچيدگي­ هاي اصلي در جوامع دموكرات تبديل شده است. در نظام حقوقي كامن­ لا، شبه جرم افترا كه بازتاب و انعكاس آن بر حمايت از شهرت و اعتبار اشخاص است، به دليل عدم هم­پوشاني با ديگر جرم­ هاي مدني، به صورت شبه ­جرمي مستقل و با گستره­ بسيار وسيع مورد تدقيق و تقنين قرار گرفته است. با اين اوصاف مسأله­ اصلي اين پژوهش به اين امر باز مي­گردد كه مسؤوليت مدني ناشي از افترا با چنين وسعتي در قوانين ايران نيز قابل پذيرش مي­باشد؟ در اين راستا بر آن شديم تا با يك مطالعه­ تطبيقي و تأكيد بر رويكرد قانوني و عملي كشورهاي ­تابع نظام حقوقي كامن­لا به واكاوي در ظرفيت­هاي حقوقي و قانوني موجود به منظور تبيين مفهوم و اركان افترا و نيز شرايط پذيرش مسؤوليت مدني ناشي از آن بپردازيم. گرچه مطابق قواعد عام مسؤوليت مدني و مفاهيمي نظير خسارت معنوي مي­توان توجيهاتي در اين زمينه يافت؛ ليكن فقدان قانون مجزا و رويه­ قضايي منسجم در اين خصوص، به تضييق دامنه­ پذيرش آن مي­انجامد.

Regarding the historical process of defamation in common law system, we find that this concept, despite of maintaining its traditional status as a crime, has also penetrated into civil rights and is known as a tort currently, and seeks to create a balance between the right of Freedom of expression and protection of right to privacy. A tension that has become a major controversy in democratic societies. In the common law system, pseudo-crime of defamation, which reflects the protection of the reputation of individuals, due to its non-overlapping with other civil crimes is considered as an independent pseudo-crime and in legal system of Iran and has been legistated in a wide range of fields. However, the main issue of this study is that the civil liability of defamation with such a wide range meaning is also acceptable? In this regard, we have decided to conducta comparative study and emphasizing on the legal and practical approaches in countries following common law legal system to review the legal capacities available to explain the concept of defamation, as well as the conditions for recognition of civil liability arising from it. Although some justifications can be found in accordance with the general rules of civil liability and concepts such as intellectual property,but the lack of distinct laws and integrated jurisprudence in this regard will undermine the scope of its admission.