شناسايي و اعتباريابي ابعاد و مؤلفه‌ها و ارزيابي ميزان اعمال رهبري اخلاقي مديران دانشگاهي از ديدگاه اعضاي هيأت علمي دانشگاه

Identifying and Validating Dimensions and Components and Assessing the Ethical Leadership of University Directors in the Viewpoints of the Faculty Members of the University

هدف: پژوهش حاضر با هدف شناسايي و اعتباريابي ابعاد و مؤلفه‌هاي رهبري اخلاقي مديران دانشگاهي و بررسي وضعيت رهبري اخلاقي مديران دانشگاهي در واحدهاي جامع دانشگاه آزاد اسلامي كشور، در سال 96-1395 صورت گرفته است. مواد و روش‌ها: پژوهش با رويكرد تركيبي (كيفي و كمي) انجام شد. به‌منظور جمع‌آوري اطلاعات در بخش كيفي پس از مطالعه منابع موجود مرتبط با موضوع پژوهش، 25 نفر از مديران دانشگاهي در واحدهاي آموزشي، فرهنگي و دانشجويي با روش شبكه متخصصان و به‌صورت هدفمند انتخاب و از آنان مصاحبه با روش نيمه ساختارمند به عمل آمد. در بخش كمي، با استفاده از نتايج حاصل از مصاحبه‌ها و مطالعه منابع، پرسشنامه رهبري اخلاقي مديران دانشگاهي، تدوين گرديد. پرسشنامه پس از تدوين به‌صورت آزمايشي بين اعضاي هيأت علمي اجرا گرديد. به‌منظور بررسي اعتبار پرسشنامه از تحليل عاملي و جهت بررسي پايايي از شاخص‌هاي ضريب آلفاي كرونباخ و قابليت اعتماد تركيبي استفاده گرديد. براي محاسبه شاخص‌هاي فوق از رويكرد مدل‌سازي معادله ساختاري واريانس محور و نرم‌افزار Smart PLS استفاده شد. پرسشنامه تدوين‌شده بين 400 نفر از اعضاي هيأت علمي واحدهاي جامع دانشگاه آزاد اسلامي كشور كه با روش نمونه‌گيري خوشه‌اي از واحدهاي جامع دانشگاهي در نواحي شمالي، جنوبي، شرقي، غربي و مركزي كشور، انتخاب شدند، توزيع و ميزان سبك رهبري اخلاقي ادراك‌ شده مديران دانشگاهي، اندازه‌گيري شد. نتايج با استفاده از آزمون t تك متغيره مورد تحليل قرار گرفت. بحث و نتيجه‌گيري: با تحليل داده‌هاي كيفي چهار بعد رهبري اخلاقي و مؤلفه‌هاي مربوط به آنان براي مديران دانشگاهي تنظيم گرديد و اعتباريابي آن‌ها در بخش كمي انجام شد كه آلفاي كرونباخ و پايايي تركيبي چهار بعد بيشتر از 88/. بود و معيار روايي همگرا براي چهار بعد بيشتر از 59/. بود كه نشان از همبستگي سازه رهبري اخلاقي مديران دانشگاهي با ابعاد خود داشت. اين ابعاد عبارت‌اند از: بعد سازماني، بعد بين فردي (مديريت و اعضاي هيأت علمي، مديريت و دانشجويان و مديريت و كاركنان)، بعد اجتماعي و بعد فردي. نتايج اجراي آزمون t تك متغيره نشان داد كه از نظر اعضاي هيأت علمي، ميانگين نگرش اعضاي هيأت علمي در هر چهار بعد بيشتر از حد متوسط، نمره (3) و نزديك زياد، نمره (4) بوده است. نتايج اين پژوهش نشان داد چهار بعد مهم و در ارتباط با هر بعد هم مؤلفه‌هايي براي رهبري اخلاقي مديران دانشگاهي وجود دارد كه براي ارزيابي ميزان اعمال سبك رهبري اخلاقي مديران دانشگاهي از آن‌ها مي‌توان بهره گرفت. دانشگاه به‌عنوان يك مركز پژوهشي و آموزشي در تعامل با دانشجو، استاد، كاركنان و جامعه بايد اخلاقي باشد؛ از اين‌رو، بيش از هر سازمان ديگري نيازمند اعمال سبك رهبري اخلاقي است. رسالت اصلي مديران آموزش عالي، كمك به رفع مشكلات جامعه و تربيت شهروندان توانمند، كارآمد و متعهد جهت خدمت به كشور است كه اين هدف، از طريق اعتقاد و پايبندي آنان به مجموعه‌اي از اصول و قواعد اخلاقي مورد پذيرش جامعه دانشگاهي محقق مي‌شود. وظيفه مديران دانشگاهي تدارك محيطي است كه كاركردهاي اصلي دانشگاه به‌طور اخلاقي در آن محيط انجام شود؛ لذا، اتخاذ تصميمات آنان در ارتباط با ابعاد ساختاري و سازماني دانشگاه نظير تدوين قوانين و مقررات، عزل و نصب افراد، استفاده از سياست‌هاي تشويقي و تنبيهي مناسب، چگونگي استفاده از منابع سازماني، نحوه سلوك و رفتار آنان با دانشجويان، اعضاي هيأت علمي، كاركنان و افراد جامعه الزام‌هاي اخلاقي و رفتاري فراواني را ايجاب مي‌نمايد كه مديران دانشگاهي بايد به آن توجه نمايند.

Objective: The purpose of this study was to identify and validate the dimensions and components of ethical leadership of the university directors and the status assessment of the university administrators’ ethical leadership at comprehensive units of Azad University in the educational year 2016-2017. Materials and Method: The research was carried out using a mixed (qualitative and quantitative) method. In order to collect information in the qualitative section, after studying the available resources related to the subject of research, 25 of the university directors in the educational, cultural and student units that were members of the faculty board members in the 2016-2017 academic year were purposefully selected by the network of specialists. The interview was conducted by a semi-structured method. In the quantitative section, using the results of interviews and the study of resources, the ethical leadership questionnaire for university directors was developed. In this research, factor analysis of the questionnaire, factor analysis, and convergent validity index (AVE index) and audit validity (Farnell and Larker criteria, cross-factor load and HTMT index) were used. Cronbach alpha coefficients and composite reliability were used to assess the reliability of the tool. To calculate the above indicators, the Structural Equation Modeling approach and Smart PLS software were used. Results and Conclusion: By analyzing the qualitative data, four dimensions of ethical leadership and their components were set for university administrators, and their validation was done in a quantitative section. Cronbach alpha and combined reliability of four dimensions were higher than 88. an‎d the Convergent Validity Criterion for the four dimensions was upper than 0.59. It was a sign of the solidarity of the ethical leadership structure of the university administrators of their own dimensions. These dimensions are as follows: organizational dimension, interpersonal dimension (management and the faculty board members, management and students, management and staff), social dimension and individual dimension. The results of the one-sample t-test demonstrated that the average of viewpoints of faculty members in all four dimensions was higher than 3 and close to 4. The results of this study showed that there are four important dimensions in relation to each dimension and there are some components for ethical leadership of academic directors that can be used to assess the ethical leadership of academic directors. The university, as a center of research and instruction, should be ethical in interactions with students, professors, employees, and the academic community. Thus, the university requires the implementation of the ethical leadership styles more than any other organization. The main objectives of higher education administrators include assistantship in resolving community problems and educating more efficient civilians for serving the country, which is not possible unless by their observance of the ethical principles and accepted regulations. Therefore, the significant duty of university administrators is providing an environment where the principal functions of ethical leadership can be ethically carried out. The administrators’ decisions related to the organizational and structural dimensions of the university, comprising legislating, employing, acclaiming, punishing, the source usage, and the administrators’ behavior, can cause some ethical and behavioral obligations.