رابطه ي ادراك كيفيت مسكن و محيط مسكوني با عزت نفس ساكنين محله هاي ناهمگن (نمونه ي موردي: محله ي حسن آباد-زرگنده تهران)

Relationship between the perception of the quality of housing and residential environment and resident’s self-esteem of heterogeneous neighborhoods (case study: Hassan Abad-Zargandeh neighborhood of Tehran)

مقدمه: گوناگوني جزء مهمي براي توسعه شهري عادلانه است. اما آنچه در محله‌هاي گوناگون و ناهمگن به دليل مجاورت گروه‌هاي مختلف اجتماعي- اقتصادي ساكن اتفاق مي‌افتد، قضاوت و مقايسه‌هاي اجتماعي بر مبناي نمودهاي عيني افراد است و اين ارزيابي همسايگان، بر خودپنداره ساكنين تاثير مي‌‌گذارد. هدف پژوهش بررسي تاثير ادراك شاخصه‌هاي كيفيت مسكن و محيط مسكوني در محله ناهمگن، بر عزت‌نفس ساكنين مي‌باشد. روش: روش پژوهش از نوع همبستگي و مدليابي معادلات ساختاري به روش تحليل مسير است. نمونه پژوهش دو گروه 250 نفري با سطح اجتماعي-اقتصادي مختلف در بافت ضعيف عمراني و بافت مرفه زرگنده بوده كه به روش نمونه‌گيري غيرتصادفي در‌دسترس انتخاب شدند. براي جمع‌آوري داده‌ها از پرسشنامه پژوهشگر‌ساخته ادراك كيفيت مسكن و محيط مسكوني، پرسشنامه عزت‌نفس رزنبرگ (1965) و كوپراسميت (1981) استفاده شد. داده‌ها با آزمون‌هاي رگرسيون و مدليابي معادلات ساختاري توسط نرم‌افزارهاي SPSS-24 و AMOS تحليل شدند. يافته ها: نتايج نشان داد كه همبستگي معناداري بين متغيرهاي پژوهش وجود دارد. در محله‌هاي با سطح اجتماعي-اقتصادي پايين‌تر، ضرايب مسير بين مولفه هاي ادراك بيروني از يكپارچگي و جايگاه اجتماعي ساكنين (05/0p=، 199/0β=) ويژگي‌هاي گذر (تاثير غيرمستقيم) و فضاي باز و سبز خصوصي مساكن (تاثير غيرمستقيم) با عزت‌نفس عمومي و اجتماعي ساكنين معنادار مي‌باشد. در محله‌هاي با سطح اجتماع-اقتصادي بالاتر نيز، ضرايب مسير بين مولفه‌هاي ادراك بيروني از دسترسي به امكانات و خدمات (01/0p=، 294/0β=)، نماي ساختمان (05/0p=، 225/0β=)، تراكم ادراكي (تاثير غيرمستقيم) و شرايط صوتي (01/0p=،270/0β=) با عزت‌نفس عمومي و اجتماعي ساكنين معنادار مي‌باشد. نتيجه گيري: بطور كلي كيفيت شاخصه‌هاي مسكن و محيط مسكوني بر ادراك ساكنين و سلامت روان آنان تاثير مي‌گذارد. در محله‌هاي ناهمگن به دليل قرارگيري گروه‌هاي مختلف، مقايسه‌ها و قضاوت‌هاي همسايگان از نمودهاي بيروني كه معرف وضعيت اجتماعي- اقتصادي افراد هستند خودپنداره آن‌ها را شكل مي‌دهد. بنابراين جهت زيست‌پذيري مجموعه هاي مسكوني متنوع شهري، لازم است هنگام برنامه ريزي و توسعه آن‌ها، به متغيرهاي كالبدي و انساني كه بر ارزيابي‌هاي بيروني و در پي آن ادراك و رفتار ساكنين با يكديگر موثر است، توجه شود.

Introduction: Diversity is an important part of a fair city development. But what happens in heterogeneous neighborhoods due to the proximity of different socioeconomic groups is social judgment and comparison based on objective aspects of individuals, this perception is based on assessment of neighbors which affect inhabitant’s self-esteem. The purpose of this study is investigating the effect of external perception of the residential environment quality in heterogeneous neighborhoods on residents' self-esteem. Method: The method is descriptive-analytic and attempts to finding the correlation between factors in the form of a model. So, two groups of 250 people with different socioeconomic class were selected randomly from the Hessenabad-Zargandeh heterogeneous neighborhood to judging the physical and human factors of the neighborhoods. Using path analysis and regression, direct and indirect effects of variables on resident’s self-esteem were investigated. Results: The results show that in lower-socio-economic neighborhoods, the external perception of the integrity and social status of residents, the characteristics of passage and open space, and the green private housing, with mediators determining the public and social self-esteem of residents Is. But in neighborhoods with higher socioeconomic levels, external perception of access to facilities and services, facade of the building, perceptual density and voice conditions with mediators affects the public and social self-esteem of the residents. Conclusion: Therefore, it is necessary to pay more attention to these physical and human factors when planning and developing heterogeneous neighborhoods for the mental health of the inhabitants, because external judgments are made accordingly and effect their social contact.