امكان‌ سنجي فقهي و حقوقي جبران خسارت ناشي از مالكيت اشياء خطرناك

Juridical and Legal Possibility of Compensation Caused by the Ownership of Dangerous Objects

مباحث «مسئوليت مدني» در حقوق ذيل عنوان «ضمان قهري» در فقه مورد مطالعه قرار مي‌گيرد. مداقه در موجبات ضمان قهري در فقه، حكايت از آن دارد كه در جملگي موجبات ضمان، اين «رفتار شخص» است كه نقش اصلي در ضمان را ايفاء مي‌كند. تأكيد بر ضرورت انتساب تلف مال به رفتار در حقوق اسلامي، اين پرسش را ايجاد مي‌كند كه آيا مالكيت يا به عبارت ديگر سلطه ناشي از اضافه اعتباري اشخاص بر مال را نيز مي‌توان همچون اتلاف و علي‌اليد از موجبات ضمان قهري دانست؟ به بيان ديگر، آيا به مدد مالكيت يا سلطه ناشي از اضافه اعتباري اشخاص بر مال بدون اينكه خسارت استنادي به رفتار دارنده يا مالك داشته باشد، مي‌توان شخص را ضامن خسارت وارده دانست؟ تحقيق نشان داد كه مالكيت در حقوق اسلامي همچون بسته‌اي از حق‌هاست كه به شخص امكان استفاده از آن را مي‌دهد، بدون اينكه در مقابل حق استعمال، حق استثمار و حق تصرفي كه شخص اعمال مي‌كند اين مالكيت وي ضمان‌آور باشد. با وجود اين، به منظور حفظ مصالح و هنجارهاي اجتماعي در عصر حاضر كه منتج به توليد اشياء خطرناك و ورود خسارت فزاينده ناشي از آن به اشخاص شده است، بايد به دنبال راه حلي جهت پاسخ‌گويي مالك يا دارنده نسبت به خسارات ناشي از كالاي خطرناك تحت سلطه آن‌ها بود. به باور نگارندگان با ابتناء بر فقه اماميه و توجه به تمايز مفاهيم «مسئوليت» و «ضمان» مي‌توان از نظريه‌هاي مسئوليت مدني در حقوق كه معادل وجوب جبران ضرر است و همچنين اجباري نمودن تهيه پوشش بيمه‌اي و شناسايي ماهيت عقلايي براي ضمان بهره برد.

The topics of “civil liability” in law are discussed under the heading of “compulsory guarantee” in jurisprudence. High precision (scrutiny) in the use of compulsory guarantee contributories in jurisprudence indicates, that, this is the “person’s behavior” that plays a central role in the guarantee. The emphasis on the necessity of attributing wasted property to Islamic law behavior raises this question of whether ownership or on the other hand the domination of property over object of sell can also be regarded as compulsory guarantee contributories as well as the rules of destruction and ala al-yad (under fiduciary capacity)? In other words, can a person be the guarantor of damages by means of the ownership or domination of property without invoking damage refers to the behavior of the owner? The research has shown that ownership of Islamic law is a set of rights that allows one to use it, without the right of use oppositely, the right of exploitation and the right of occupation applied by a person shall be guaranteed his or her ownership. However, in order to preserve the social norms and social expedients of present era that result in the production of dangerous objects and the infliction of increased damage to persons, a solution must be sought to hold the owner accountable for the damages caused by the dangerous goods which were under their control. According to the authors, based on the Imamiyyah jurisprudence and with regard to the distinction between the concepts of “responsibility” and “guaranty”, it can be used theories of civil liability in law, which are equated with the necessity of compensation, as well as the compulsory provision of insurance coverage and the recognition of the rational nature of guarantee.