معضل دولت سازي و سياست گذاري آموزش و پرورش در ايرانِ پس از انقلاب

The Problem of Governance and Policy Making in Education in Post-Revolutionary Iran

سياست ‌گذاري در آموزش و پرورش از حياتي‌ ترين حوزه ‌هاي سياست ‌گذاري عمومي دولتها شمرده مي‌ شود. در جوامع دانش محور امروزي، آموزش باكيفيت و برابر از حقوق بنيادين شهروندان و از جمله وظايف اساسي دولت مدرن است. دولتها سعي مي كنند به اين مطالبه و وظيفه در قالب فرايند سياست‌ گذاري آموزشي پاسخ گويند. البته موفقيت سياستهاي آموزشي، تابعي از ترتيبات نهادي دولت است. تجارب چند دهۀ اخير دولتهاي توسعه ‌گراي شرق آسيا گواهي بر اين مدعاست. اين در حالي است كه نگاهي به عملكرد دولتهاي پس از انقلاب در ايران، حكايت از ضعف و ناكارآمدي سياست ‌گذاري آموزشي دارد. فرايند ناقص دولت ‌سازي در ايران معاصر و استمرار و تداوم و نيز تشديد و تعميق آن در دورۀ پس از انقلاب موانع جدي در تدوين و اجراي سياست ‌گذاري آموزش و پرورش پديد آورد. تصميمات و اقدامات نخبگان سياسي در جايگاه دولت‌ سازان جديد در پيدايش اين نقيصه و مشكل نهادي موثر بود. نهاد دولت در چهار دهۀ گذشته به دليل مشكلات نهادي و ساختاري، توانايي و هنر تبديل و ادغام سرمايۀ طبيعي به سرمايه‌ هاي انساني، اجتماعي و فرهنگي را از دست داد. شاخصهاي آموزشي پايين ‌تر از ميانگين جهاني و عملكرد ضعيف آموزش و پرورش، برايند آن است. در شرايط فعلي براي نيل به توسعۀ پايدار، دولتمردان و سياست ‌گذاران كشور ناگزيرند با اصلاح نهادي دولت، امر سياست ‌گذاري در آموزش و پرورش را در ترجيحات دستور كاري و اولويت فرايند سياست‌ گذاريهاي عمومي قرار دهند. در مجموع، چگونگي اثرگذاري فرايند دولت ‌سازي ايرانِ پس از انقلاب در چارچوب سه متغير نهادسازي، ائتلاف‌ سازي و تصميم‌ سازي بر كاركرد سياست ‌گذاري آموزش و پرورش، موضوع مقالۀ حاضر است.

One of the most vital areas of public policy is education. In today’s societies quality and equality in education are among the basic human rights and its provision within the basic responsibilities of modern governments. Setting educational policies is the framework within which governments try to fulfill this duty. The success of such policies is a function of basic administrative arrangements, if we look at the experiences of developing East Asian countries during the recent decades. However, perusal of the recent post-revolutionary Iranian governments and their experiences in this area tells a story of weakness and inefficiency. The incomplete process of governance in contemporary Iran and its deepening problems in post revolution period has created serious barriers to the making and implementing of educational policies. Political elite’s decisions and actions have played an effective role in the development of these shortcomings. Different administrations during the past 40 years have failed to transform and condense the country’s natural resources into socio-cultural capital due to fundamental structural difficulties. Educational indices have fallen below the global averages and the Ministry of Education has performed poorly. In such circumstances, sustainable development requires the statesmen and politicians to reform the educational institutions and prioritize educational policies through three basic actions of institution making, coalition building, and decision making.