بررسي نظريه عرف خاص زبان قرآن در نگاه باطني و اخباري

يكي از نظريات مطرح در حوزه زبان قرآن در بين قرآن‌پژوهان، ديدگاه زبان عرف خاص دانستن قرآن است. در يك نگاه كلي اين نظريه دو تلقي دارد كه عمدتاً در بين مفسران باطني و اخباريان است. بر اساس اين باور، تنها عده‌‌اي خاص مخاطب قرآنند و فقط ايشان به فهم قرآن نائل مي‌شوند. هر دو جريان فكري مورد نظر با بهره‌گيري از آيات و روايات در پي تثبيت انديشه و فهم خود، به عنوان تنها تفكر غالب و صحيح در فرايند فهم قرآن، بوده‌اند. مواجهه با عقل و جايگاه آن در تفسير قرآن چالش اصلي اين دو جريان فكري است. هر دو جريان فكري در مسير فهم و معرفت قرآني به جايگاه عقل چندان توجهي نداشته، توانايي عقل را در اين مقام محدود و غير قابل اعتماد مي‌دانند. اين پژوهش جستاري است درباره مواجهه اين دو جريان فكري با تفسير قرآن، به‌ويژه از رهگذر توجه آنان به منبع عقل، كه به روشي توصيفي و تحليلي سامان يافته است. اين دو جريان تاثيرگذار تفسيري با ديدگاه انحصارگرايانه خود در فهم قرآن، با وجود تفاوت‌‌هايي كه در تاريخچه و اهدافشان دارند، در تخطئه عقل در مقابل نص داراي اشتراك موضع دارند.

An important theory regarding the language of the Qur’an is the argot view. Generally speaking, there are two versions of the theory mainly held by Bāṭinī esoteric interpreters of the Qur’an and Akhbārīs. On this theory, the Qur’an is addressed to, and understood by, only a certain group of people. The two intellectual currents cite Quranic verses and hadiths in order to substantiate their claim as the only correct and predominant understanding of the Qur’an. The main challenge for the two intellectual currents was their treatment of reason and its place in Quranic exegesis. Both currents ignore the place of reason in Quranic understanding and knowledge, dismissing it as limited and unreliable. This paper is an inquiry into their treatment of Quranic exegesis, particularly their focus on reason’s source; the inquiry deploys a descriptive and analytic method. The two influential exegetical strands hold an exclusivist view of Quranic understanding, and despite differences in their history and goals, they both agree over the rejection of reason in face of explicit text.