گونه‌شناسي تضادهاي عقيدتي و كلامي نوسلفيان و جريان سلفيه سنتي

سلفيه مكتبي مبتني بر تلقي خاص در حوزه مباني و روش‌ها، به‌ويژه مباحث اعتقادي و كلامي، است كه ابن‌تيميه حراني آن را پايه‌گذاري كرد. در عصر حاضر با ظهور جريان نوسلفيه، برخي از باورهاي قطعي سلفيان سنتي با چالش‌هايي عميق مواجه شده است. نوسلفيان در مواجهه با انديشه‌هاي كلامي و اعتقادي سلفيه سنتي و نيز بنا بر مقتضات دوران معاصر، راهبردهاي مختلفي را در پيش گرفته‌اند. برخي از اين راهبردها عبارتند از تأويل صفات خبريه در حوزه توحيد صفاتي از سوي سيد قطب؛ بي‌ثمر خواندن تعمق سلفيه سنتي در مسئله صفات؛ عنايت نداشتن بزرگان نوسلفيه، مانند محمد قطب و العوده، به طرح توحيد صفاتي؛ رد تقسيم ثلاثي توحيد كه عموماً سلفيه سنتي بر آن اعتقاد دارند؛ تبيين و تفسير جديد از توحيد ربوبي و الوهي؛ قائم مقام قرار دادن فعل جوارحي به جاي اعتقاد و استحلال قلبي از سوي نوسلفياني چون سيد قطب و مسعري؛ گسترش رويكرد تكفيري در تفسير و تبيين برخي مفاهيم ديني، مانند تعريف ايمان و كفر و برخي مسائل مربوط به توحيد، حاكميت و تشريع؛ طرح مسئله جواز خروج بر حاكم يا مشروعيت‌بخشي به تظاهرات مسالمت‌آميز از سوي برخي مانند العوده و القرني؛ اعتقاد به فتح باب اجتهاد و اختلاف درباره حجيت خبر واحد.

Salafism as a school is based on a particular conception of foundations and methods of kalām. It was founded by Ibn Taymiyya al-Ḥarrānī. In our time, the advent of neo-Salafism has presented profound challenges to certain traditional Salafi beliefs. Neo-Salafists have adopted different strategies as a consequence of their encounters with traditional Salafi theology and the requirements of the modern world. Some of these strategies include: interpreting away the transmitted attributes as far as attribute-monotheism is concerned (Sayyid Qutb); taking the traditional Salafi reflection on attributes as fruitless; negligence of attribute monotheism on part of prominent traditional Salafists such as Muhammad Qutb and al-‘Awda; rejection of the tripartite division of monotheism to which traditional Salafists generally adhered; providing a reinterpretation of lordly and divine monotheism; replacing inner beliefs and inner permissivism with bodily actions (neo-Salafists such as Sayyid Qutb and Mas‘ari); pervasiveness of excommunications in their interpretations and explanations of certain religious concepts, such as the definition of faith and disbelief as well as some problems of monotheism, government, and legislation; propounding the permissibility of rise against the ruler or legitimacy of peaceful protests by people such as al-‘Awda and al-Qarani; permitting the practice of ijtihad and disputes over the reliability of khabar al-wāḥid (a hadith transmitted by one person).