تبيين جايگاه حكومتي ماليات در فقه سياسي اماميه

كمبود و نبود منابع مالي لازم مي‌تواند مشروعيت يك نظام سياسي را با چالش مواجه سازد؛ از اين رو هر نظام حكومتي تلاش مي‌كند براي حل اين معضل چاره بينديشد. يكي از راه‌هاي متداول آن است كه حاكميت با اخذ ماليات، وظايف حاكميتي خود را انجام دهد. مي‌توان ادعا كرد امروزه تمام جوامع اين رويكرد را پذيرفته‌اند. نظام سياسي اسلام نيز از اين قاعده مستثنا نيست؛ وضع ماليات‌هاي شرعي مؤيد اين مطلب است. حال اگر اين منابع نتواند به طور كامل نيازهاي حكومت اسلامي را برآورده كند، گسترش كيفي ماليات‌هاي اسلامي (مثل زكات و خمس) يا وضع ماليات‌هاي حكومتي مطرح مي‌شود. در واقع، پرداخت سهمي از درآمد به حاكميت، ماليات است. اين رويكرد ديني باعث مي‌شود كه ماليات جنبه عبادي به خود گيرد و ضمن تأمين بُعد مادي و اين‌جهاني، موجب سعادت اخروي فرد نيز بشود. به همين دليل برنامه‌ريزي بهينه جهت دريافت ماليات نيازمند رجوع به نظام ارزشي و ديني است. پژوهش حاضر با روش توصيفي ـ تحليلي نقش ماليات در نظام اسلامي را بررسي كرده است. نتايج نشان مي‌دهد دريافت ماليات از نيازهاي راهبردي حكومت‌ها است كه توجه به جنبه عبادي آن، ضمن تسهيل اخذ آن، ضمانت اجرايي آن را بالا مي‌برد.

Deficit or lack of necessary financial resources might pose a challenge to the legitimacy of a political system. Thus, every governmental system seeks to find a way out of this predicament. A common solution is to charge taxes in order to be able to afford governmental tasks. It might be claimed that this has been accepted by all communities, including the Islamic political system, as evidenced by Sharia taxes. Now if these Sharia resources fail to fulfil the needs of the Islamic government, then Islamic taxes (such as zakat and khums) should be supplemented by governmental taxes. Indeed, a tax consists in paying part of one’s incomes to the government. With such a religious approach, taxes might be imbued with piety—in addition to their material aspects, they might lead to one’s happiness in afterlife. Then, in order to make an optimal planning for tax collection, we need to refer to the axiological and religious system. This paper deploys a descriptive-analytic method to consider the role of taxes in the Islamic system. The findings reveal that taxes are strategic needs of governments, and the emphasis on their pious aspects facilitates their collection and ensures their enforcement.