بررسي انتقادي مسئله «شريعت، طريقت و حقيقت»‌ با تأكيد بر آموزه‌هاي اماميه

مسئله «شريعت،‌ طريقت و حقيقت» از مسائل اختلافي ميان شيعه و گناباديه است. نگاهي كه اسلام و شيعه دارد‌ نه‌فقط منجر به نفي شريعت و احكام شرعي نمي‌شود، بلكه التزام به آن را ابتدائاً و استدامتاً تقويت مي‌كند. گناباديه ابتدائاً مانند شيعه است،‌ اما گرچه در ظاهر عباراتشان،‌ استدامتاً نيز تمسك به شريعت را لازم مي‌دانند، ولي در برخي از ديگر عباراتشان تهافت وجود دارد. همچنين، در عمل، التزام هميشگي و مستمر به شريعت را لازم نمي‌دانند. به همين دليل است كه از ديدگاه كلام و نيز فقه شيعه، برخي ديدگاه‌ها در مسئله «طريقت، شريعت، حقيقت» پذيرفتني نيست. هدف مقاله نيز معطوف به نكته مذكور است كه با بررسي ديدگاه گناباديه، نقدهاي شيعه به آنها را بيان مي‌كند. در پژوهش حاضر در صدديم چيستي «شريعت، طريقت و حقيقت» را بررسي، و با نگاه اسلامي و شيعي نقد كنيم. ابتدا تفاوت اين سه مقوله را بيان مي‌كنيم. سپس تلازم آنها با يكديگر، و مراحل سلوك و جايگاه هر سه را نشان مي‌دهيم. در اين ميان، جايگاه و نقش «قطب» در شريعت آشكار خواهد شد. اين تحقيق بنيادين با روش اسنادي و با مراجعه به كتب، پايگاه‌هاي اينترنتي و نرم‌افزارها صورت گرفته است.

The issue of exoteric path, esoteric path and mystical truth (sharī’a, ṭarīqa, ḥaqīqa respectively), is a matter of debate between Shia and the Gonabadi Sufism. Islamic and Shiite views not only do not lead to negation of exoteric path and jurisprudential decrees, but also strengthen adherence to them, both at the beginning and continuously. The Gonabadi Sufis are like Shia in the beginning, but, although in some of their words they also deem it indispensable to adhere consistently to the exoteric path, there is a contradiction of this view in some of their other words. Furthermore, in practice they do not treat as indispensable permanent and consistent adherence to exoteric path. This is why theosophy and Shiite jurisprudence regard as unacceptable some of the viewpoints of Gunabadi Sufism on the issue. The aim of this article is to set out Shia criticisms of the Gunabadi Sufism through examination of the latter’s viewpoint. First it differentiates the three above mentioned categories, and then shows the necessary connection among them, the stages of spiritual wayfaring (sūlūk)and the position of each of the three. Meanwhile, the position and role of qūtb in exoteric path will be elucidated. This basic research was conducted using the documentary research method by reference to books, internet bases and software.