اوستا: متني مكتوب يا سنتي شفاهي؟

تاريخ ادبيات هر ملت تاريخ واقعي آن ملت را منعكس مي‌كند. با اين همه، اين مسئله مطرح است كه چرا دولت ايران در عهد باستان به منزله يكي از دو ابرقدرت بزرگ جهاني زمانه مطرح بوده اما سنت ادبي‌اش، هم‌وزن اين سنت سياسي نبوده است. پرسش اصلي مقاله حاضر اين است كه: آيا اوستا در مقام مهم‌ترين متن ادبي ايران باستان محصول عهد ساساني است يا كتابت آن را بايد متعلق به دوره حيات زرتشت دانست؟ در پاسخ به اين پرسش، دو ديدگاه اصلي وجود دارد: ديدگاه نخست مي‌گويد اوستا از ابتدا صورت شفاهي داشته و سپس در عهد ساساني با ابداع خط اوستايي به نگارش درآمده است. ديدگاه دوم مي‌گويد اوستا از زمان حيات زرتشت به صورت متن ادبي درآمده و نسخه‌هاي مكتوب آن با حمله اسكندر به ايران از ميان رفته است. براي بررسي اين دو ديدگاه از روش مطالعه اسناد كتاب‌خانه‌اي با تمركز بر اسناد دست اول و دست دوم استفاده شد. در اين مقاله، ديدگاه نخست نقد مي‌شود و ديدگاه دوم بر اساس مستندات تأييد مي‌گردد. سپس گفته مي‌شود كه علت توجه ويژه به اوستا در عهد ساساني ضرورت گردآوري و تدوين متون پراكنده اوستا در جهت تأسيس دين رسمي هماهنگ با دولت متمركز ساساني بوده است.

Although each and every nation’s history of literature reflects their actual history, there is the question why the Persian literary tradition did not have the same weight that the ancient Persian government as one of the then two world superpowers did. The main question of the present article is whether Avista as the most important literary text of ancient Persia is a product of the Sassanid era, or writing of the book dates back to the life span of Zoroaster. There are two different answers to the question. According to the first, Avista existed in oral form and then was written in the Sassanid era when Avistan alphabet was coined. According to the second, however, Avista had been a written literary text since Zoroaster which was destroyed as a result of Alexander’s invasion of Persia. To examine the two answers, the article used the library research method with a focus on primary and secondary documents. The first answer is critiqued before the second is confirmed based on documentation. Next it is claimed that the special attention to Avista during the Sassanid dynasty was accounted for by the necessity of compiling fragmented Avista’s texts in order to establish an official religion in harmony with the Sassanid centralized government.