بررسي واگرايي خاكهاي ريزدانه منابع قرضه هسته سد خاكي حاجيلر ورزقان و ارتباط آن با سنگ مادر

سد خاكي حاجيلر در بخش خاروانا از توابع شهرستان ورزقان در حال احداث است. هسته اين سد خاكي با ارتفاع 95 متر از نوع رسي مي‌باشد. براي تامين مصالح هسته اين سد تعداد 11 منبع قرضه رسي بررسي شده كه برخي از آنها به دليل بالا بودن خاصيت واگرايي خاك مورد استفاده واقع نشده‌ است. بيشتر خاك‌هاي ريزدانه منطقه داراي خاصيت واگرايي بالايي مي‌باشند. برونزد سازندهاي تبخيري در منطقه پروژه زياد بوده و شواهد صحرايي مبني بر واگرايي خاكها همچون فرسايش شياري، فرسايش كوزه‌اي، ايجاد گودال و تونل در خاك و گل آلود شدن آب‌ها پس از بارندگي ديده مي‌شود. در اين تحقيق به بررسي مشخصات خاك 5 منبع قرضه هسته رسي سد با تأكيد بر سنگ مادر خاك‌ها، كاني شناسي و نتايج آزمايشات واگرايي پرداخته شده است. بدين منظور ضمن بررسي‌هاي محلي همراه با تعيين سنگ مادر مرتبط با منابع قرضه، نمونه‌هايي از منابع قرضه برداشت شده و پتانسيل واگرايي آن‌ها در آزمايشگاه با آزمايشات كرامب، هيدرومتري دو گانه، پين هول و تجزيه شيميايي مورد بررسي قرار گرفته است. نتايج بررسي‌ها نشان مي‌دهد كه خاك‌هاي رسي با سنگ منشأ رسوبات تبخيري نئوژن، داراي پتانسيل واگرايي بالايي بوده و بر اساس نتايج آزمايشات هيدرومتري دوگانه، درصد واگرايي خاك‌ها بين 45 تا 68 درصد و بر اساس نتايج آزمايشات پين هول در گروه D1 قرار دارند. خاك‌هاي ريزدانه اطراف رودخانه حاجيلر (از جمله منبع قرضه نزديك روستاي كلو) كه سنگ منشا آذرين دارند، غيرواگر مي‌باشند.

The Hajilar earth dam is under construction near the Kharvana Town of Varzaghan County. The height of this earth dam is 95 meters from foundation level. During dam studies have been identified 11 borrow material sources. As for, the evaporative formations outcrops in the project region and the presence of field evidence such as erosion of the sluice, erosion of the jars, the formation of pit and tunnel in the soil, and the flooding of the water after rainfall, it is necessary to study the potential of the dispersion of fine-grained soils in the area. In this research, the soil characteristics of five borrow sources of the clayey core of dam have been investigated, with emphasis on parent rocks, mineralogy and dispersive tests. For this purpose, field investigation and sampling and determination of parent rock related to borrow material resources, dispersive tests such as Crumb, double hydrometer, Pinhole and chemical analysis were performed on the samples. The results of this study show that clayey soils with the origin of Neogene evaporation deposits in the Leylab plain have a high dispersive potential and are classified according to the results of pinhole tests in group D1. Based on the results of double hydrometer tests, the percentage of dispersion in the Leylab plain is between 45 and 68%. The fine-grained soils around the Hajilar River, which are often the source of igneous rocks, have a low dispersive to non-dispersive.