بررسي تأثير كودهاي شيميايي، زيستي و تلفيقي بر ويژگي‌هاي كمّي و كيفي اسانس و علوفه گياه دارويي رازيانه (.Foeniculum vulgare Mill)

Effects of integrated soil fertility management on the quantitative and qualitative yield of fodder, seed and fennel (Foeniculum vulgare Mill.) essential oil

اين پژوهش به‌منظور بررسي مديريت‌هاي متنوع حاصلخيزي خاك بر صفات مورفولوژي، عملكرد اسانس و كيفيت علوفه رازيانه (Foeniculum vulgare Mill.) اجرا شد. آزمايش به‌صورت طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي در سه تكرار در مؤسسه تحقيقات جنگلها و مراتع كشور اجرا گرديد. تيمارهاي آزمايش شامل پنج سطح كود (شيميايي، زيستي، ورمي‌كمپوست، تلفيق 75% و 50% غلظت كودهاي شيميايي + كودهاي زيستي + ورمي‌كمپوست) بود. نتايج حكايت از معني‌دار بودن اعمال تيمارهاي مختلفكودي بر صفات مورد بررسي داشتند. بر اين اساس تيمار 75% كودهاي شيميايي به‌همراه كودهاي زيستي و ورمي‌كمپوست با بهبود ويژگي‌هاي مورفولوژي، عملكرد اسانس و عملكرد كمّي و كيفي علوفه، به‌عنوان تيمار برتر شناخته شد. تيمار مذكور، بالاترين ارتفاع بوته (95 سانتي‌متر)، وزن خشك اندام هوايي (98 گرم در مترمربع)، عملكرد زيستي (1191.6 كيلوگرم در هكتار)، عملكرد دانه (138 كيلوگرم در هكتار) و شاخص برداشت (11.6%) را به خود اختصاص داد. بيشترين و كمترين درصد و عملكرد اسانس به‌ترتيب مربوط به تيمار 75% غلظت كودهاي شيميايي + كودهاي زيستي + ورمي‌كمپوست (حدود 3% و 18 كيلوگرم در هكتار) و تيمار كاربرد 100% كودهاي شيميايي (حدود 2% و 13 كيلوگرم در هكتار) بود. صفات مهم كيفيت علوفه مانند درصد ماده خشك قابل هضم، درصد قندهاي محلول در آب و ميزان خاكستر در تيمار ادغام 75% غلظت كودهاي شيميايي با كودهاي زيستي و ورمي‌كمپوست بالاترين مقدار را به‌همراه داشت. در حالي‌كه صفات مذكور در كاربرد 100% كودهاي شيميايي، در مقايسه با ساير تيمارها كمترين مقدار را دارا بود. افزون براين عوامل كاهنده كيفيت علوفه مانند فيبرهاي نامحلول در شوينده خنثي و اسيدي در اين تيمار بيشترين مقادير را شامل شد. بنابراين به‌نظر مي‌رسد در راستاي دستيابي به كشاورزي پايدار و بهينه‌سازي توليد ارگانيك گياهان دارويي، غلظت‌هاي كاهش‌يافته كودهاي شيميايي به‌همراه منابع زيستي افزون بر توليد اقتصادي بتواند موجب كاهش آلودگي محيط‌ زيست شود.

This study was carried out to investigate different soil fertility management on morphological traits, essential oil yield and quality of fennel (Foeniculum vulgare Mill) forage. The experiment was conducted as a randomized complete block design with three replications at the Research Institute of Forests and Rangelands. The experimental treatments included five fertilizer levels (chemical, biological, vermicompost, 75% and 50% concentration of chemical fertilizers + bio-fertilizers + vermicompost). The results indicated the significant effects of different fertilizer treatments on the traits studied. Accordingly, the treatment of 75% chemical fertilizers with biofertilizers and vermicompost improved morphological characteristics, essential oil yield, and quantitative and qualitative yield of forage, recognized as superior treatment. The above mentioned treatment had the highest plant height (95 cm), shoot dry weight (98 g m-2), biological yield (1191.6 kg ha-1), seed yield (138 kg ha-1), and harvest index (11.6%). The highest and lowest percentage and essential oil yield were related to 75% chemical fertilizers+biofertilizers+vermicompost (about 3% and 18 kg ha-1) and 100% chemical fertilizers treatment (about 2% and 13 kg ha-1), respectively. The highest amount of important forage qualitative traits such as digestible dry matter (%), water soluble sugars (%) and ash content was obtained in 75% chemical fertilizers with biofertilizers and vermicompost treatment. While the above mentioned traits had the lowest amount in the application of 100% of chemical fertilizers, compared to other treatments. In addition, forage quality-reducing factors such as neutral and acidic insoluble fiber had the highest values in this treatment. It seems that in order to achieve sustainable agriculture and optimize the organic production of medicinal plants, the reduced concentrations of chemical fertilizers along with bio-resources can reduce environmental pollution in addition to economic production.