پديد آورندگان :
بي نوا، صفيه دانشگاه هرمزگان، بندرعباس - دانشكده كشاورزي و منابع طبيعي - گروه علوم و مهندسي باغباني , ياوري، عليرضا دانشگاه هرمزگان، بندرعباس - دانشكده كشاورزي و منابع طبيعي - گروه علوم و مهندسي باغباني , شكرپور، مجيد دانشگاه تهران، كرج - پرديس كشاورزي و منابع طبيعي - گروه علوم و مهندسي باغباني
كليدواژه :
گياه مورتلخ (.Salvia mirzayanii Rech. F. & Esfand) , اسانس , تنوع شيميايي , اندام گياه , آلفا ترپينيل - استات , لينالول
چكيده فارسي :
گياه مورتلخ (.Salvia mirzayanii Rech. F. & Esfand) يكي از گونه‌هاي دارويي تيره نعناع (Lamiaceae) است كه تنها در ايران به‌صورت خودرو رشد مي‌كند. در اين پژوهش، اندام‌هاي مختلف (برگ، گل، ساقه و گياه كامل) گياه مورتلخ در فروردين سال 1397 از منطقه خُنج استان فارس جمع‌آوري شده و از نظر مقدار اسانس و تنوع تركيب‌هاي شيميايي موجود در آنها مورد مطالعه قرار گرفتند. اسانس نمونه‌ها به روش تقطير با آب استخراج و تركيب‌هاي شيميايي آنها با دستگاه گاز كروماتوگرافي (GC) و گاز كروماتوگرافي متصل به طيف‌سنج جرمي (GC-MS) شناسايي گرديد. عملكرد اسانس اندام‌هاي مختلف برگ، گل، ساقه و گياه كامل به‌ترتيب 3.2، 2.6، 0.4 و 2.3 درصد (وزني به وزني) بدست آمد. بيشترين اجزاي شيميايي شناسايي شده در گياه كامل و گل (26 تركيب) و كمترين آنها در ساقه (23 تركيب) ملاحظه گرديد. نتايج آناليز تركيب‌هاي اسانس نشان داد كه آلفا- ترپينيل استات، لينالول، 8،1-سينئول، بتا-اودِسمول، دلتا-كادينن و آلفا-ترپينئول اجزاي اصلي اسانس برگ بودند. تركيب‌هاي عمده اسانس گل شامل دلتا-كادينن، آلفا-ترپينيل استات، لينالول، بتا-اودسمول و گاما-كادينن بودند. در اسانس ساقه تركيب‌هاي آلفا-ترپينيل استات، لينالول، لينالول استات، 8،1-سينئول و آلفا-ترپينئول به فراواني ديده شد. در اسانس گياه كامل دلتا-كادينن، آلفا-ترپينيل استات، لينالول، 8،1-سينئول، گاما-كادينن و آلفا-ترپينئول بيشترين تركيب‌هاي اسانس را به خود اختصاص دادند. وجود تنوع شيميايي در اسانس گياه كامل و اندام‌هاي مختلف اين گياه مي‌تواند براي صنايع دارويي، غذايي و آرايشي بهداشتي و نيز به‌نژادگران گياهان دارويي در انتخاب اندام مناسب براي مصرف و اهداف اصلاحي مورد توجه قرار گيرد.
چكيده لاتين :
Salvia mirzayanii Rech. F. & Esfand. is one of the medicinal species of the Lamiaceae family, growing wild only in Iran. In this study, different plant organs (leaf, flower, stem and whole plant (=aerial parts)) were collected from the Khonj region of Fars province in March 2018 and studied for their essential oil content and chemical composition. The essential oil of samples was extracted by hydro-distillation and analyzed by gas chromatography (GC) and gas chromatography-mass spectrometry (GC-MS). The essential oil yield of leaf, flower, stem and aerial parts was obtained to be 3.2, 2.6, 0.4 and 2.3% (w/w), respectively. The highest number of identified chemical components was observed in aerial parts and flowers (26 compounds) and the least in stem (23 compounds). The results of essential oil compound analysis revealed that α-terpinyl acetate, linalool, 1,8-cineol, β-eudesmol, δ-cadinene, and α-terpineol were the main compounds in the leaf essential oil. The main compounds of flower essential oil were included δ-cadinene, α-terpinyl acetate, linalool, β-eudesmol, and γ-cadinene. Compounds α-terpinyl acetate, linalool, linalool acetate, 1,8-cineol, and α-terpineol were abundantly found in the stem essential oil. The main compounds in the essential oil of aerial parts were δ-cadinene, α-terpinyl acetate, linalool, 1,8-cineol, γ-cadinene, and α-terpineol. The presence of chemical diversity in the essential oil of the whole plant and its various organs could be considered for pharmaceutical, food and cosmetic industries as well as for the plant breeders in selecting the appropriate organs for consumption and breeding purposes.
