اثر تغيير كاربري اراضي بر ميزان كربن آلي خاك در منطقه توتكابن استان گيلان

افزايش فعاليت‌هاي انساني به ويژه تغيير كاربري اراضي از مهمترين علل تخريب كيفيت خاك در جهان است، زيرا نوع استفاده از زمين بر ذخيره كربن آلي خاك و اجزاي آن بسيار اثرگذار است. كربن آلي خاك به علت تأثير مستقيم بر ويژگي‌هاي فيزيكي، شيميايي و زيستي خاك، در ارزيابي كيفيت خاك از اهميت زيادي برخوردار است. هدف از اين مطالعه بررسي اثر تغيير كاربري اراضي بر تغييرات اجزاي اندازه‌اي كربن آلي خاك و شاخص‌هاي مديريت كربن خاك در منطقه توتكابن استان گيلان مي‌باشد. به اين منظور سه كاربري متفاوت شامل جنگل، گندم ديم‌ و مرتع و سه موقعيت دامنه انتخاب شدند و در هر كاربري و موقعيت دامنه، از عمق 15-0 سانتي‌متري خاك نمونه‌هاي مركب خاك به طور كاملاً تصادفي برداشت شد. سپس، ماده آلي ذره‌اي در توده خاك و خاكدانه‌ها و ماده آلي هم‌اندازه سيلت و رس و كربوهيدرات در توده خاك اندازه‌گيري شد. مقدار ذخيره كربن [f1] و شاخص ذخيره كربن بر اساس كربن آلي ناپايدار محاسبه شد. نتايج به صورت فاكتوريل و در قالب طرح كاملا تصادفي بررسي گرديد. نتايج نشان داد كه بيشترين مقادير ماده آلي ذره‌اي، ماده آلي هم‌اندازه سيلت و رس، كربوهيدرات و ذخيره كربن مربوط به جنگل و كم‌ترين مقادير مربوط به مرتع است. ميانگين ماده آلي ذره‌اي در كاربري جنگل نسبت به ديم و مرتع به ترتيب 105% و 423% درصد بيشتر بود. نتايج نشان داد كه بيشترين درصد كربن آلي ذره‌اي در خاكدانه‌هاي درشت وجود داشت. بنابراين، عواملي كه پايداري و تخريب اين خاكدانه ها را كنترل مي كنند، مي‌توانند ذخاير كربن آلي خاك را نيز كنترل نمايند. شاخص ذخيره كربن در كاربري‌هاي گندم ديم و مرتع نسبت به جنگل به ترتيب 45% و 82% كاهش نشان داد. همچنين شاخص مديريت كربن در كاربري گندم ديم و مرتع نسبت به جنگل به ترتيب 67% و 2/80% درصد كمتر بود.

Increasing anthropogenic disturbances, especially on land use change, is the major cause of soil quality deterioration in the world. Soil organic carbon has recently gained prominence in assessment of soil quality since it affects chemical, physical and biological aspects of the soil. This study was carried out to investigate the impact of land use change on some carbon fractions and carbon management index (CMI) in Tootkabon area, Guilan province. Three land uses (forest, dry farming, and rangeland) and three slope positions were selected. Soil sampling was done randomly from 0-15 cm depth of each land use and slope position. Particulate organic matter (POM) was measured in both bulk soil and aggregate particles and mineral associated organic matter (MOM) and extractable carbohydrate were measured in bulk soil. Carbon management index and carbon pool index were calculated using forest soil as a reference. Results showed that the highest and lowest amounts of particulate organic matter, mineral associated organic matter, and carbohydrate, and carbon pools were obtained in, respectively, forest and rangeland. Results also showed that the particulate organic matter in forest was increased by, respectively, 105% and 423% compared to dry farming and rangeland.[H1] The highest percentage of particulate organic carbon was stored in macro aggregates, thus, the factors that control the stability and degradation of these aggregates can control soil organic carbon storage. Results showed that carbon pool index in dry farming and rangeland was decreased by, respectively, 45% and 82% compared to forest; and carbon management index in dry farming and rangelands was declined by 67% and 80.2%, respectively.